نقد تئاتر در سایه ابهام

علیرضا احمدی عضو هیئت علمی دانشگاه و معاون رسانه بنیاد نخبگان کشور یاد داشتی با عنوان «نقد تئاتر در سایه ابهام»دارد که در زیر به شرح آن می پردازیم:

به گزارش خبرنگار پایگاه خبری شهید یاران، هرساله نمایش‌های متعددی در شهرمان روی صحنه می‌روند و پیش روی مخاطب قرار می‌گیرند؛ آثاری با کیفیت‌های مختلف که گاه بسیار قوی هستند و گاه ضعف‌های بسیاری دارند. بی شک یکی از عناصری که می‌تواند از روی صحنه رفتن آثار ضعیف جلوگیری کند و تأثیر بسزایی در رشد و شکوفایی اجرا‌های نمایش داشته باشد، نقد تئاتر است؛

موضوعی که در سال‌های اخیر در شهر اصفهان مغفول مانده است. البته چند هفته‌ای می‌شود که نشست‌های نقد تئاتر با عنوان انجمن تئاتر و نمایش در اصفهان برگزار می‌شود که در صورت ادامه داشتن، می‌تواند آغازگر مسیر خوبی برای تئاتر شهرمان باشد.
در دو سال اخیر به دلیل شرایطی که در کشور ایجاد شد، به ویژه شیوع بیماری کرونا، تئاتر تقریبا تعطیل بود؛ ازاین رو نقد تئاتر هم وجود نداشت. اما در ماه‌های اخیر که اجرا‌های نمایش کمی رونق گرفته، دوباره جریان نقد هم فعال شده است که امیدوارم در ادامه پررنگ‌تر و کاربردی‌تر بشود.
نقد در وهله اول برای اعضای گروه اجرایی یک اثر نوشته می‌شود تا نقاط ضعف و قوت کارشان را به آن‌ها نشان دهد. گروه دومی که با نقد ارتباط دارند، هنرمندان، پژوهشگران، اساتید و دانشجویان تئاتر هستند. گروه سومی که نقد برای آن‌ها نوشته می‌شود، افرادی هستند که به تماشای آثار نمایشی می‌نشینند. درواقع منتقد وظیفه دارد جریان‌ها و لایه‌هایی پنهانی را که در یک تئاتر وجود دارد برای تماشاگران آشکار کند تا ارتباط بهتری با اثر برقرار کنند.
متأسفانه بیشتر هنرمندان ما میانه خوبی با نقد ندارند. البته نقدپذیر نبودن فقط محدود به هنرمندان نیست و به طورکلی جامعه ما نقد را دوست ندارد؛ اما هیچ عقل سلیمی هم در جهان نمی‌گوید که نقدوتحلیل بی ارزش است؛ یعنی در سطح جهان نقد به عنوان یک عامل پیشرفت در هر پدیده‌ای شناخته می‌شود. به گفته او نقدپذیر بودن هنرمند به جهان بینی و نگرشش بستگی دارد، اینکه درک کند نقد، آسیب شناسی اثر و تبادل نظر برای رسیدن به تعالی است. درواقع نقد عنصری است که می‌تواند سطح ما را ارتقا دهد. هنرمند وقتی اثری را تولید می‌کند و در معرض دید عموم قرار می‌دهد، باید ظرفیت پذیرش نقد اثرش را هم داشته باشد. البته گروه‌هایی هستند که با شنیدن نقدها، نواقصشان را در اجرا‌های مجدد برطرف می‌کنند، اما درمجموع تعداد افراد نقدپذیر بسیار کم است.
کسی که می‌خواهد نقد بنویسد، باید اصول رسانه را بشناسد و به شرایط رسانه‌ای کشور اشراف داشته باشد، همچنین باید توانایی نوشتن داشته باشد و از همه مهم‌تر تئاتر را بشناسد.
کسی که نقد می‌نویسد، باید نکات تخصصی تئاتر را بداند و از تکنیک‌های اجرایی و بازیگری آگاه باشد. همچنین باید سبک‌های هنری را بشناسد و اصول نمایشنامه نویسی را بداند؛ یعنی بدون داشتن اطلاعات تخصصی نمی‌تواند نقد تئاتر بنویسد.تخصص، آگاهی و اشراف داشتن بر درام و هنر نمایش را جزو ویژگی‌های اولیه یک منتقد می‌داند و منتقد علاوه بر داشتن تخصص و اشراف به موضوع، باید بداند نقد را برای چه و برای که می‌نویسد. به نظر او بهترین نقد‌ها درباره آثار نمایشی در نشریات تخصصی خود تئاتر منتشر می‌شوند که نگاهی آکادمیک و علمی دارند.
ما در این سال‌ها به نقد به عنوان یک سرگرمی نگاه کرده ایم؛ اتفاقی که باعث شده است هرکسی نام خودش را منتقد بگذارد؛ اما متأسفانه ما فقط یک یا دو منتقد حرفه‌ای در اصفهان داریم؛ ازاین رو کانون منتقدان و انجمن منتقدان هم در شهرمان شکل نگرفته است تا آن نظارت زیبایی شناسانه بر آثار صورت بگیرد. به گفته او منتقد حرفه‌ای کسی است که به طور دائم فضای تئاتر ایران و جهان را رصد کند، به مفهوم زبان و نثر بپردازد و خودش دست به تولید نزند.