صنایع دستی به عنوان بخشی از میراث فرهنگی و نمادی از نوع فرهنگی یک جامعه همواره مورد توجه بوده است اما متاسفانه برخی از هنرهای دستی از جمله نساجی سنتی(جولائی) در حال منسوخ شدن و نابودی قرار گرفته است که به همت بیشتر مسئولین برای احیایی آنها نیاز است.

نساجی سنتی(جولائی) از قدمتی طولانی و پیشینه‌ای کهن برخوردار است و از آن برای بافت پارچه با استفاده از الیاف طبیعی و حیوانی استفاده کرده‌اند که با گذشت زمان محصولات دیگری از جمله جانماز، موج، پلاس تهیه شده است.
این محصولات بر روی دستگاه‌های بافندگی سنتی ۲ وردی و ۴ وردی بافته می‌شود، بدین صورت که وردها به وسیله طناب و ابزارهایی به نام قرقره و سازهای کوچک و بزرگ به بالای دستگاه و از پایین به پدال‌هایی متصل است و با بالا و پایین رفتن پدال‌ها، تارها به دو دسته تقسیم شده و ( دهنه کار) ایجاد می گردد، در این حال با عبور ماکو در وسط دهنه، پود گذاشته می‌شود سپس با عوض کردن پاها، ورد دیگر را به حرکت در آورده و بافت پارچه صورت می‌گیرد و گاهی اوقات برای ایجاد نقش‌ها و طرح‌های مختلف بر رو محصول از تعداد ماسوره‌های بیشتر و رنگارنگ استفاده می‌کنند.
در استان کردستان نیز، این هنر قدمتی طولانی دارد و افراد زیادی در این حرفه فعالیت داشته‌اند اما امروزه به دلیل بی‌مهری و کم‌توجهی مسئولین و همچنین شرایط اقتصادی حاکم بر جامعه دیگر کسی رغبتی برای انجام کار جولائی ندارد و متاسفانه در بیشتر مناطق به دست فراموشی سپرده شده است.
بعد از جست و جو متوجه شدیم که هنوز چند نفری در سنندج مشغول به نساجی سنتی(جولائی) هستند بنابراین به سراغ یکی از آنها رفته و گفتگویی با او داشتیم.
وارد مغازه‌ای کوچک با کاشی‌کاری قدیمی که ابزار کار و نخ‌های ریسیده شده قرار داشت، شدیم. این مغازه کوچک کارگاه کار استاد پیشکسوت جولائی در یکی از محلات قدیمی شهر سنندج بود.

“علی صادقی” استادکار نساجی سنتی صحبت‌هایش را از گذراندن سال‌های عمرش با این هنر آغاز کرد و اظهار داشت: به تازگی وارد سن ۶۵ سالگی شده ام و ۳۲ سال از عمرم را با انجام کارجولائی سپری کرده و کاملا با خم و چم کار آشنا هستم.

وی گفت: من قبل از اینکه به حرفه نساجی مشغول شوم بنایی می‌کردم که به دلیل یک سری مسائل به کار نساجی روی آوردم و کار را از برادر بزرگترم که سال ها به انجام این کار مشغول بود یاد گرفتم و تا به امروز از این راه امرار معاش کرده‌ام.

استادکار نساجی بابیان اینکه قدمت این کار در کردستان خیلی طولانی است، بیان کرد: بیشتر از ۱۵۰ نفر را می‌شناختم کە در سنندج بە کار جولائی مشغول بودند اما با گذشت زمان و بی مهری‌های انجام شده از سوی جامعە و مسئولین از این کار دست کشیدند و در حال حاضر فقط من و برادرم به کار جولایی مشغول هستیم.

خستگی را می شد به وضوح از چهره‌ی پیر آقای صادقی دید، با اندوهی که در کلام داشت از سختی‌های کار از قدیم تا به امروز یاد کرد و گفت: در قدیم قسمتی از دستگاه درون چاله ای قرار می گرفت و پاهای ما درون چاله بود و نخ ها را از سقف آویزان می کردیم که نسبت به این دستگاه ها دردسرشان خیلی بیشتر بود.
برای تهیه کارها باید از فشار پا و زور بازوی زیادی استفاده کرد به همین دلیل شب ها که به خانه برمی گردم تمام تنم از درد می نالد اما چه می شودکرد باید تا زمانی که زنده ام برای امرار معاش این کار را ادامه بدهم.

وی با اشاره به نوع و نحوه تهیه محصولاتش، عنوان کرد: پشم ریسیده و رنگریزی شده را از بازار تهیه می کنیم و بعد نخ ها را با دستگاه، چله کشی کرده و درون دستگاه نساجی قرار می دهیم و محصولاتی همچون جانماز، موج ،پلاس و گاهی اوقات هم لباس کردی مرز (لباسی گران قیمت مخصوص مردان کردستان) را تهیه می کنم.

استادکار نساجی سنتی در پاسخ به این سوال که از چه جاهایی سفارش کار دارید، اظهار کرد: بیشتر استانها برای حضور در نمایشگاه از ما دعوت می کنند اما تهران تنها شهری است که به ما سفارش کار داده و ۱۵ سال تمام فقط برای آنها کار انجام می دهم.

صادقی از عدم حمایت و بی مهری مسئولین گلایه کرد و افزود: متاسفانه هیچ گونه حمایتی از سوی مسئولین خصوصا صنایع دستی صورت نمی گیرد و اصلا جوابگوی ما نیستند.

وی به پروسه طولانی و طاقت فرسایی دریافت تسهیلات اشاره و عنوان کرد: به برادرم بعد از چند ماه معطلی و بیا و برو فقط سه میلیون تومان وام دادند به همین دلیل من هم از اقدام برای گرفتن وام منصرف شده و برای دریافت تسهیلات اقدامی نکردم چون ارزش آن همه دردسر کشیدن را نداشت.

استادکار سنندجی گفت: مسئولین صنایع دستی چند بار از من جهت آموزش به علاقمندان این حرفه دعوت کردند، اما پولی که پیشنهاد دادند تنها هزینه رفت و آمد من بود، به همین دلیل پیشنهاد آنها را قبول نکردم.
صادقی در ادامه اظهار کرد: افرادی جهت آموزش مراجعه می کنند اما به دلیل نبود فضای مناسب کارگاهی از پذیرش آنها معذور می شوم که در صورت حمایت می توانم به افراد علاقه‌مند ساخت این محصولات را آموزش دهم.

وی در پاسخ به این سوال که انتظارش از مسئولین چیست، عنوان کرد: مسئولین با بازاریابی و معرفی محصولات ما و کمک به صادر کردن آن ها می توانند از ما حمایت کنند، قطعا با حمایت از ما برای افراد زیادی اشتغال‌زایی خواهد شد چون از این محصولات علاوه بر استفاده‌های که در قدیم از آن‌ها می‌شد امروزه برای ساخت کیف زنانه، رویه صندلی خودرو و روکش مبل از آنها استفاده می شود.

صادقی در پایان سخنان خود گفت: به جای وارد کردن اجناس خارجی از تولیدات داخلی حمایت شود چون به واقع کیفیت محصولات ما نسبت به نمونه های چینی آن خیلی بالاتر است.
در پایان از مردم هم می خواهم که با خرید از تولیدات داخلی که حاصل دسترنج همشهریان خودشان است از آنان حمایت کنند و زمینه اشتغال فرزندان خودشان را فراهم کنند.

مصاحبه/ ثریا صلواتی