یک‌روز برای خلیج همیشه فارس

به دنبال تحرکات و تلاش‌هایی که برای تغییر نام خلیج فارس در جهان صورت گرفت، یک روز در تقویم ملی به نام این خلیج که هویت ملی همه ایرانیان است،نام‌گذاری شد؛ در این گزارش بر آن شدیم تا از پژوهشگرانی یاد کنیم که برای ثبت این روز تلاش کردند و دفاع از این خلیج را دفاع از هویت ملی و اسلامی ایران دانستند.

به گزارش خبرنگار پایگاه خبری شهید یاران، خلیج‌فارس پهنه‌ای آبی با وسعت بیش از ۲۳۷۰۰۰ کیلومتر مربع در آسیای غربی و منطقه خاورمیانه است که در امتداد دریای عمان و در میان ایران و شبه‌جزیره عربستان قرار دارد، این خلیج گرم‌ترین پهنه آبی و سومین خلیج بزرگ جهان محسوب می‌شود و به دلیل وجود منابع نفت و گاز منطقه‌ای مهم و راهبردی در سطح بین‌المللی به شمار می‌رود.

خلیج فارس چه در نقشه‌های کهن و چه در سفرنامه‌های سیاحان، آثار و کتیبه‌های برجا مانده از دوران باستان و حتی احادیث و روایات با همین نام مورد تأکید قرار گرفته است، خلیج فارس را یونانی‌های باستان، پرسیکوس سینوس، عثمانی‌ها، بحر فارس، بحر محیط عجم و بحر ایران، اعراب مسلمان هم آن را الخلیج‌الفارسی و بحر فارس و اروپاییان آن را پرشین گلف نامیده‌اند که همگی دلالت بر اصالت نام خلیج فارس دارد.

کتاب «اسناد نام خلیج فارس، میراثی کهن و جاویدان» فهرست ۳۰۰ کتاب تاریخی جغرافیایی، تفسیر و حدیث را از صدر اسلام تا اوایل سده بیستم که در آن‌ها در زبان عربی بحر فارس و خلیج فارس به‌کار رفته است، فهرست و متن آن‌ها را آورده‌است و حدود هزار نقشه اروپایی و عربی و بیشتر از سی قرارداد امیران و شیوخ و دولت‌های عربی را که نام خلیج فارس را دارند و اعترافات روشنفکران مشهور عربی را جمع‌آوری و منتشر کرده است.

جعل نام خلیج فارس از چه زمانی آغاز شد؟

اریک اوون در کتاب «حباب طلایی» مدعی شد در اسناد و نقشه‌های قدیمی، اثری از نام «خلیج فارس» ندیده است و با توجه به ساکنان اطراف آنکه عمدتاً عرب‌تبار هستند، نام ساختگی دیگری را مطرح کرده است، در سال ۱۲۱۹ خورشیدی، دولت انگلیس نام دریای بریتانیا را برای خلیج فارس به کار برد که توجهی به آن نشد.

جمال عبدالناصر رهبر مصر که با کودتا بر سرکار آمد و حکومت پادشاهی این کشور را ساقط کرد، به همه مدارس و دانشگاه‌های کشورش دستور داد که نام تاریخی خلیج فارس را حذف کنند، همچنین در نامه‌ای از طرف اتحادیه عرب به کشورهای عربی اعلام کرد که در مکاتبات و مکالمات رسمی از عنوان ساختگی (ع ر ب ی) استفاده کنند که این پیشنهاد نه تنها در سازمان‌های بین‌المللی بلکه در کشورهای جهان هرگز مورد توجه قرار نگرفت، این موضوع درحالی است که ملی‌گراترین رهبر جهان عرب در تلگرافی که سال نو قمری را به ابراهیم‌العریض مقام ارشد نظامی بحرین تبریک گفته است به صراحت از عبارت خلیج فارس استفاده می‌کند و می‌نویسد: «استاد بزرگوار «ابراهیم العریض» مسئول نیروی دریایی بحرین در خلیج فارس با کمال خوشحالی و خوشبختی آغاز سال جدید هجری را به جنابعالی تبریک و تهنیت عرض می‌کنم.»

به نظر می‌رسد اقدامات ناصر بیشتر با انگیزه‌های سیاسی و به تنشی که بین او و حکومت وقت ایران بود، ‏ بر می‌گردد و مبتنی بر واقعیت‌های تاریخی نیست، در مرداد ‬۱۳۳۷ زمانی که دولت عراق در مکاتبات رسمی با گمرک ایران از واژه مجعول بهره گرفت، دستور داده شد که از قبول محموله‌هایی که از نام دیگری به جای خلیج فارس استفاده می‌شود، خودداری شود.

بیست‌وپنجمین نشست سران کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس در بحرین برگزار شد که نام شورای همکاری کشورهای خلیج فارس به شورای همکاری کشورهای خلیج ع ر ب ی تغییر داده شد، سال ۱۳۷۱ هنگامی که حیدر ابوبکر العطاس نخست‌وزیر جمهوری یمن در اجلاس سران جنبش عدم تعهد که در جاکارتا پایتخت اندونزی برگزار می‌شد، از نام ساختگی خلیج عربی استفاده کرد، با اعتراض شدید نمایندگان ایرانی روبه‌رو شد، او سرانجام از نمایندگان ایران عذرخواهی کرد، در کنار اینها اقدامات دیگری از سوی برخی کشورهای عربی به ویژه کشورهای حاشیه خلیج فارس و همسایگان عرب در استفاده از عناوین ساختگی انجام شد اما این اقدامات نتیجه‌ای در پی نداشت.

اعتراضات مردمی برای مقابله با تحریف نام خلیج فارس
آبان سال ۱۳۸۳ بود که مؤسسه «نشنال جئوگرافیک» با سابقه بیش از ۱۳۰ سال که یکی از بزرگ‌ترین سازمان‌های علمی و آموزشی در جهان به حساب می‌آید، در اقدامی تعجب‌برانگیز در نسخه ۴۱۶ صفحه‌ای اطلس جدید خود که در (اول اکتبر ۲۰۰۴) منتشر کرد، از نام مجعول «خلیج ع ر ب ی» استفاده کرد.

پتیشن معروف ۱۲۰ هزار امضایی آذر ۱۳۸۳ به مؤسسه نشنال جغرافی و نامه استادان دانشگاه‌ها، نویسندگان، پژوهشگران، منتقدان و شاعران که خواستار عذرخواهی سریع و شفاف مؤسسه «نشنال جئوگرافیک» شدند، موجب شد تا مدیران این مؤسسه ضمن عذرخواهی نسبت به اصلاح اطلس جدید اقدام کنند و در نهایت با فشار و اعتراضات گسترده ایرانیان در سراسر جهان انجمن جغرافیای ملی، مؤسسه نقشه‌های آنلاین خود را اصلاح کرد و عبارت «خلیج ع رب ی» را که در داخل پرانتز در مقابل نام خلیج فارس گنجانده بود حذف کرد و به جای آن در مقابل نام خلیج فارس نوشت: «نامی که بیش از هر چیز برای این خلیج رایج بوده و در طول تاریخ به کار رفته، خلیج فارس است،»

حمیدرضا آصفی، سخنگوی وقت وزارت امور خارجه‌ی کشورمان گفته بود که رئیس این مؤسسه با ارسال نامه‌ای به ایران از این تحریف در نام تاریخی خلیج فارس عذرخواهی کرده بود و اعلام آمادگی کرده بود که این اشتباه را جبران کند، حاکمیت نیز اقدامات لازم را برای تعیین روز ملی خلیج فارس معمول داشت، البته اخراج نماینده مؤسسه نشنال جئوگرافیک از ایران و تعطیلی خبرگزاری الجزیره در تهران و نام‌گذاری اتوبان تهران، قم به اتوبان خلیج فارس از دیگر اقدامات بود، ارسال نامه با ۱۵ هزار امضا به باراک اوباما و وزرای خارجه آمریکا و کانادا، نامه یک میلیون جوان ایرانی به مدیرگوگل ارت را می‌توان از دیگر اقدامات اثرگذار مردمی در حراست از نام خلیج فارس دانست.

ایده‌پرداز روز ملی خلیج فارس چه کسی است؟

بعد از تصویب دهم اردیبهشت به عنوان روز ملی خلیج فارس، سه نویسنده و پژوهشگر کشور در خصوص پیشنهاد این روز مواردی را مطرح کردند و مدعی شدند که پیشنهاد آنها موجب شد تا این روز ملی در تقویم کشور جای گیرد، پیروز مجتهدزاده استاد دانشگاه، جغرافی‌دان، محقق و کارشناس مسائل سیاسی هم از ارائه ایده روز ملی خلیج فارس توسط خود و گروهی از اساتید خبر داده و گفته بود که با تعدادی از اساتید دانشگاه‌های ایران و چند نفر از دانشگاه‌های خارج کشور و اروپا یک مجموعه اینترنتی درست کرده بودیم به نام «خلیج فارس روی خط»، در این اواسط ناگهان یک فکر پیش آمد که تنها راه‌حلی که می‌توانیم در مقابل این تحریفات و تحرکات انجام دهیم در تقویم ملی یک روز را به نام روز ملی خلیج فارس مشخص و نام‌گذاری کنیم و مورد قبول هم واقع شد، رأی‌گیری شد که چه روزی را در نظر بگیریم، روزهای مختلفی پیشنهاد شد، روز نهم آذر که روز بازگشت جزایر به ایران است و روز دهم اردیبهشت که سالروز اخراج پرتغالی‌ها از ایران بود، دولت وقت روز دهم اردیبهشت را تشخیص داد و در جلسه شورای عالی انقلاب فرهنگی و مجلس شورای اسلامی این روز را به تصویب رساند و دهم اردیبهشت روز ملی خلیج فارس نام‌گذاری شد.

محمد عجم یکی دیگر از پژوهشگرانی است که مدعی شد که پیشنهاد نام‌گذاری یک روز به نام روز ملی خلیج فارس از سوی او بوده است، او که متولد سال ۱۳۴۳ در زیبد گناباد و استاد علوم سیاسی و حقوق بین‌الملل بوده، معتقد است چاپ مقالات متعدد با موضوع خلیج فارس در مجلات داخلی و خارجی، تألیف و چاپ کتاب‌هایی همچون «خلیج فارس نامی کهن‌تر از تاریخ و میراث فرهنگی بشریت» و «اسناد نام خلیج فارس، میراثی کهن و جاودان» و نیز حضور در مجامع و سمینارهای بین‌المللی برای دفاع از نام خلیج همیشه فارس، منجر به ثبت روز ملی خلیج فارس در دهم اردیبهشت شد.

محمد عجم دراین‌باره گفته است: «اولین مقاله‌ها درباره تحریف نام خلیج فارس به قلم من است، وبلاگم در سال ۸۱ به نام دریای پارسی، ۸۰ هزار بیننده داشت و درواقع سال‌ها تلاش، سرانجام به ثمر نشست، همان سال، قدم اول و اساسی در کشورمان برداشته شد تا پیش از آن رسانه‌ها از این موضوع استقبال نمی‌کردند، در آن سال در سمینار ملی ژئوماتیک راهکارهای پیشنهادی برای دفاع از این موضوع ارائه شد، در دومین سمینار که یک سال بعد برگزار شد، در مقاله‌ای مبسوط، بر چه باید کرد، تأکید کردم.

در یکی از راهکارهای پیشنهادی، ضرورت یک روز ملی برای خلیج فارس عنوان شد که مورد استقبال حضار قرار گرفت و این مقاله، مقاله برتر آن سمینار شد و از سوی رئیس سازمان نقشه‌برداری و معاون رئیس‌جمهور و مسئولان سازمان جغرافیایی ارتش و اعضای کمیته یکسان‌سازیِ نام‌های جغرافیایی، جایزه ویژه گرفت، همچنین به‌صورت آنلاین در وب‌سایت‌های مختلف و روزنامه‌ها و مجلات داخلی چاپ شد، لایحه و گزارش توجیهی این پیشنهاد را خودم برای شورای عالی خلیج فارس و شورای عالی انقلاب فرهنگی نوشتم تا برای تصویب مخالفتی نشود، پس از پیشنهاد من و همکارانم، نهادهای تصمیم‌گیر و شورای عالی انقلاب فرهنگی، روز دهم اردیبهشت را که روز حاکمیت کامل ایران بر خلیج فارس و بیرون راندن پرتغالی‌هاست، به نام خلیج فارس نام‌گذاری کردند.

جعفر مرادی شهدادی محقق و پژوهشگر هرمزگانی در رابطه با نام‌گذاری یک روز در تقویم ملی به نام خلیج فارس به خبرنگار ایمنا می‌گوید: پس از واقعه نامیمون تحریف نام خلیج فارس از سوی مؤسسه آمریکایی نشنال جئوگرافیک، بر اساس اعتقادات ملی و میهنی خود جهت محافظت از این نام تاریخی در اوایل دی سال ۱۳۸۳ ایده‌ای تحت عنوان نام‌گذاری روز ملی خلیج فارس در تقویم خورشیدی ایران به پیوست چهار طرح دیگر از جمله «ایده طراحی نقشه خلیج فارس بر روی اسکناس، برگزاری جام خلیج فارس، راه‌اندازی موزه خلیج فارس در کرانه‌های جنوبی ایران، مستندسازی جغرافیای تاریخی خلیج فارس، بنادر و جزایر» از سوی من به استاندار وقت هرمزگان ارائه شد.

وی می‌افزاید: در همان مقطع از جانب نماینده عالی دولت در استان طی دو نامه رسمی جداگانه به معاونت سیاسی وزارت کشور (به شماره ثبت ۱۱۴۸۵۱) و اداره کل خلیج فارس وزارت امور خارجه، ارسال و متعاقب آن انتشار این نامه در بیست‌ویکم دی ۱۳۸۳ در نشریه «سفیر جنوب» و همچنین پیگیری‌های انجام شده در نهایت پس از طی پروسه زمانی حدوداً پنج ماهه در اواخر دولت خاتمی این طرح توسط شورای فرهنگ عمومی کشور تصویب و سرانجام مورد تأیید شورای عالی انقلاب فرهنگی نیز قرار گرفت که تمام مدارک مستند و مستدل در این خصوص موجود است.

این دانش‌آموخته تاریخ ایران با اشاره به سفرش به امارات و یافتن اسنادی در در کتابخانه‌ها و موزه‌های امارات متحده عربی می‌گوید: اسناد موردنظر شامل یک نقشه کاملاً تاریخی از یک نقشه‌نگار اروپایی به همراه پنج اثر مکتوب از یک نویسنده مشهور عرب به نام «محمد مرسی عبدالله» است، پنج اثر مکتوب تحت عناوین تاریخچه امارات متحده عربی و روابط امارات با همسایگان در کتابخانه عمومی دبی وجود دارد که توسط «محمد مرسی عبدالله» نویسنده شهیر عرب بر اساس اسناد وزارت خارجه بریتانیا تدوین شده که در بیشتر صفحات آن به نام «الخلیج الفارسی» اشاره شده است، نقشه مورد نظر که در موزه مردم شناسی دوبی نصب شده است، نقشه‌ای کاملاً تاریخی است که توسط یک جهانگرد و جغرافیدان فنلاندی به نام «آبراهام اٌرتلیوس» در سال ۱۵۷۰ میلادی ترسیم شده است و خلیج فارس تحت عنوان «سینوس پرسیکوس» و با همین رسم‌الخط حروف روی نقشه نگاشته است.

روز ملی خلیج فارس متعلق به ملت ایران است
محمد عجم با بیان اینکه روز ملی خلیج فارس در تقویم ما ایرانیان فقط یک نام نیست بلکه هویتی چند هزار ساله است، می‌گوید: مهمترین هدف این نام‌گذاری آگاه کردن مردم ایران بود و اینکه نسبت به پیشینه این نام آگاهی پیدا کنند، دفاع از خلیج فارس دفاع از هویت ملی و اسلامی ایران است.

پیروز مجتهدزاده هم با گلایه از برگزار نشدن مراسم ملی روز خلیج فارس در برخی سال‌ها می‌گوید: از آن سال که تصویب شد، هر سال دولت‌ها برنامه‌ای برای بزرگداشت روز ملی خلیج فارس برگزار می‌کردند اما در دو سال گذشته برنامه‌ای برگزار نشده است.

مرادی‌شهدادی هم با گلایه از برخی تنگ نظری‌ها درباره برگزاری مراسم روز ملی خلیج فارس می‌گوید: روز ملی خلیج فارس به عنوان نماد هویت ملی ایران متعلق به همه ایرانیان و میهن دوستان است، ایرانیان نسبت به نام خلیج فارس حساس بوده و متعصب هستند اما نامگذاری روز ملی خلیج فارس موجب شد که ایرانیان سراسر دنیا منسجم‌تر از گذشته و با اتحاد و همدلی هر ساله این روز را گرامی بدارند.

گفتنی است، انتظار پژوهشگرانی که برای ثبت یک روز به نام روز خلیج فارس، روزی که متعلق به همه ملت ایران است، برگزاری مراسمی در شأن این نام بزرگ است، اما متأسفانه در سال‌های اخیر این جشن ملی محدود به یک یا دو استان ساحلی با برنامه‌هایی در حد استان‌ها بوده است و حتی سفر عالی‌ترین مقام وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در این سال‌ها به هر دلیلی لغو شده و حتی مدیران ارشد استان‌ها نیز از حضور در مراسم روز ملی خلیج فارس طفره رفته‌اند.

برگزاری این مراسم برای یادآوری تلاش‌های بزرگانی است که به دنبال حفظ نام خلیج همیشه فارس بوده‌اند و دفاع از این خلیج را دفاع از هویت ملی و اسلامی ایران دانسته‌اند.