سطح عظیمی از کشور ما به‌دلیل قرارگیری در مناطق خشک و نیمه‌خشک همواره با مشکلات کمبود آب مواجه بوده که یکی از راه‌های جمع‌آوری و تأمین آب مورد نیاز در این مناطق احداث سد زیرزمینی است.

سدهای زیرزمینی از جمله سدهایی است که در مسیر جریان آب‌های زیرزمینی در یک لایهٔ آبدار طبیعی یا مصنوعی قرار داده شده و وضعیت جریان آب را اغلب به منظور ذخیره آب زیرزمینی تغییر می‌دهد. 

شهرستان اردستان نیز از جمله شهرهای کویری واقع‌ شده در مناطق خشک و نیمه‌خشک کشور است که همچون برخی از مناطق کشور، با مشکل کم‌آبی دست و پنجه نرم می‌کند، اکنون برای تامین آب شرب در این منطقه، مسؤولان شهرستان طرح ایجاد سد زیرزمینی به‌عنوان اولین طرح در استان اصفهان را در اردستان در دست اقدام دارند.

سید محمد هادی‌ احمدی‌طبا، فرماندار اردستان در گفت‌وگو با خبرنگار فارس، اظهار داشت: برای تامین آب شرب و صنعت در شهرستان اردستان، در حال برنامه‌ریزی برای ایجاد سد زیرزمینی هستیم و این طرح برای اولین بار در استان اصفهان در شهرستان اردستان انجام خواهد شد.

وی ادامه داد: در این راستا، جلسه‌ای با تعدادی از متخصصان حوزه جهادکشاورزی و سد زیرزمینی و مدیران منابع طبیعی، منابع آب و جهاد کشاورزی شهرستان برگزار کردیم، که موضوعات علمی و اقدامات انجام شده در سطح جهان و ایران در خصوص سازه‌های آبی به ویژه سدهای زیرزمینی ارائه شد.

احمدی‌طبا خاطرنشان کرد: طرح ایجاد سد زیرزمینی اردستان در حال حاضر در مرحله مطالعاتی قرار دارد باید مطالعات ژئوفیزیکی برای این طرح انجام شود مراحل برآورد و تامین هزینه در مرحله‌های بعدی خواهد بود.

فرماندار اردستان تصریح کرد: در صدد هستیم برای بحث تامین هزینه این سد از حوزه صنایع، شوراها، روستاها و خیران استفاده و این پروژه را اجرا کنیم که بعد از مرحله مطالعاتی جهت اقدامات بعدی، وارد مرحله تامین هزینه می‌شویم.

مسعود گودرزی، عضو هیات علمی پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری وزارت جهادکشاورزی در گفت‌وگو با خبرنگار فارس در اردستان، اظهار کرد: سد زیرزمینی هر سازه‌ای است که بتواند جریان زیرسطحی را مهار کند و ما هنگامی که یک قطره آب را بر روی سطح زمین رها می‌کنیم درواقع نفوذ انجام می‌شود و اول در لایه‌های زیرسطحی قرار می‌‌گیرد سپس وقتی به نفوذ عمیق برسد، آب زیرزمینی نام می‌گیرد.

وی افزود: آب زیرزمینی با جریان زیرسطحی کاملا متفاوت است اولین پاسخ برای نقادانی که می‌گویند این امر موجب خشکی چاه‌ها می‌شود من می‌گویم که ما از جریان زیرسطحی استفاده می‌کنیم و درواقع از مخزنی در سطح زیرزمین برای جمع‌آوری آب زیرقشری و زیرسطحی است.

گودرزی خاطرنشان کرد: بخش مکان‌یابی سدهای زیرزمینی بسیار حساس و مهم است بنابراین بیشترین دقت توجه باید برای این بخش صورت گیرد، سد زیرزمینی از نظر اینکه یک دیواره برای جمع‌شدن آب در پشت آن با جنس رس متراکم و سفال بوده با سدهای دیگر مشابه است.

عضو هیات علمی پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری وزارت جهادکشاورزی بیان کرد: اهداف ایجاد سد زیرزمینی کاملا با سدهای مشابه آن بر روی زمین متفاوت است و به‌دنبال این هستیم که در مناطقی که با کم‌آبی مواجه بوده و یا دسترسی به منابع آب به‌خوبی میسر نیست، این اقدام انجام شود.

وی تصریح کرد: بنا داریم مخازن و منابع آبی کوچک تجدید شونده را ایجاد کنیم که صرفا برای مقاصد شرب استفاده شود و جریان‌های زیرقشری را که ممکن است در مناطق کویری به‌دلیل پتانسیل تبخیر و تعرق بالا، از دسترس خارج شوند، بتوانیم استفاده کنیم.

گودرزی اضافه کرد: دومین هدف از ایجاد این پروژه، تغذیه سفره‌های آب زیرزمینی و افزایش تراز آب است زیرا آبی را که جمع‌آوری می‌کنیم مورد استفاده قرار می‌گیرد و بخش دیگر به سفره‌های آب زیرزمینی برسد.

عضو هیات علمی پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری وزارت جهادکشاورزی ادامه داد: ایجاد این سد زیرزمینی درواقع یک مدیریت آب در مواقع بحرانی بوده و مخصوصا در زمان‌هایی که در دوره‌های خشک‌سالی است برای مقابله با تبعات ناشی از خشک‌سالی این کار را انجام می‌دهیم.

وی یادآور شد: منابع آبی جدیدی اضافه می‌شود و در شرایط ویژه اقلیمی می‌تواند گیاهان نیاز به آب کم را از تنش خشکی دور کند همچنین مورد استفاده حیات وحش قرار گیرد حفاظت از منابع آبی از طریق جلوگیری از خروج آب زیرزمینی است.

گودرزی بیان کرد: از سال‌ها قبل، در منطقه وزوان یک قنات ایجاد شد که کار جمع‌آوری آب از طریق میله‌چاه است و مخزن آن نیز به‌عنوان آب زیرزمینی مورد استفاده قرار می‌گیرد و نیاکان ما به این تکنولوژی‌ها، دست یافته بودند.

عضو هیات علمی پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری وزارت جهادکشاورزی خاطرنشان کرد: احیا و تقویت منابع آب زیرزمینی از جمله قنوات و چشمه‌ها هدف است، اولین هدف ما از این طرح، احیای قنوات و چشمه‌هایی بوده که در اثر خشکسالی دراز مدت، از بین رفته‌اند و با این کار از هدر رفت جلوگیری می‌شود.

طرح سد زیرزمینی برای اولین بار در سطح استان اصفهان و در شهرستان اردستان به‌منظور مقابله با تبعات ناشی از خشک‌سالی ایجاد می‌شود که اکنون این پروژه در مرحله مطالعاتی قرار دارد و امید می‌رود به‌زودی مراحل بعدی، آغاز شود.