مازندران شامگاه شنبه در سالگرد روز جهانی و هفته جهانی گردشگری میزبان همایشی با این نام بود که دیدگاه بخش خصوصی و دولتی درباره این صنعت برای توسعه و ارتقا گردشکری استان مهم‌ترین بحث این همایش به شمار می‌رفت.

به گزارش پایگاه خبری شهید یاران، به نقل از خبرنگار ایرنا ، گردشگرپذیری مازندران بر کسی پوشیده نیست و به راستی هم موضوعی تازه و داغ محسوب نمی‌شود. گردشگری در مازندران شاید به درازای تاریخ این مرز و بوم قدمت داشته باشد زیرا از کهن زمان، این استان به خاطر شرایطی متفاوت از مناطق پیرامونی بخصوص مجاورت با سرزمین های خشک و همچنین برخوداری از طبیعت متمایز ، میزبان مردم سرزمین های مختلف از جمله بازرگانان، تجار، اشراف، مسافران و جهانگردان بوده تا این که به مرحله کنونی رسیده است.

گردشگری به طور رسمی و غیر رسمی تاثیر مهمی در اقتصاد استان ایفا می‌کند و آمارها حکایت از درآمد ۳۰ درصدی استان از این حوزه دارد که در برخی مناطق همچون حوزه غرب این عدد به مراتب بیشتر است. با این حال طی چند دهه اخیر و با برخی تحولات مانند لزوم فاصله گیری از اقتصاد نفتی و رانتی ، تکیه بر اقتصاد پایدار و همچنین استفاده از ظرفیت های بالقوه محلی برای ایجاد ارزش افزوده و جذب سرمایه گذاری ، گردشگری برای مازندران به اولویتی مهم تبدیل شده که از تمامی ویژگی های طبیعی، کشاورزی، انسانی و فرهنگی این صنعت برخوردار است.

با این حال تاکنون صنعت گردشگری نتوانسته در مازندران شکلی مناسب – آن طور که در کشورهای پیشتاز در این حوزه اتفاق افتاده – به خود بگیرد. هنوز بسیاری از کارشناسان و متخصصان حوزه جهانگردی و گردشگری معتقدند که مازندران بیش از آن که گردشگرپذیر باشد ، مسافرپذیر است ؛ وضعیتی که فاصله بسیاری با اقتصاد صنعت توریسم دارد. امروزه برخی از کشورهای دنیا حتی با ظرفیت های بسیار کمتر از داشته های مازندران همچون دریا، جنگل ، کوهستان، جلگه ، کشاورزی و میراث تاریخی توانستند اقتصاد خود را به طور کامل بر گردشگری استوار کنند.

وضعیت گردشگری مازندران اما با تمام این داشته ها و با وجود سال ها تاکید بر حرکت به سمت ایجاد ارزش افزوده از این بخش اقتصادی غم انگیز است و گویا تا رسیدن به نقطه آرمانی خود فاصله ای معنادار دارد. چادر خوابی، ویلا خوابی، رونق کسب و کار زمین و ویلا فروشی، مسافرت بی هدف و سنتی روزهای تعطیل و پایان هفته‌ای ، نبود برنامه ریزی و هماهنگی میان بخش های گردشگری، توسعه شهری نامرتبط با گردشگری، فقدان آمارهای درست از حوزه مسافران و دیگر موارد همگی نشانگر جایگاه نامناسب این بخش در اقتصاد استان است.

بسیاری از فعالان و کارشناسان فاصله نگاه بخش خصوصی و دولتی را مهم ترین خلاء و چالش صنعت گردشگری مازندران می دانند و معتقدند تا زمانی که نگاهی همسو در این دو بخش رخ ندهد همچنان شاهد حرکت استان در مسیر مسافر پذیری و یا همان گردشگری سنتی هستیم. از همین منظر رویداد شب گذشته دارای اتفاقی مهم برای دو حوزه دولتی و خصوصی بوده است.

هرچند سخنرانی های همایش روز جهانی گردشکری در بابلسر محدود به چند نفر بود، اما همان هم دارای نکاتی مهم و بیاناتی راهگشا برای رساندن کشتی گردشگری استان به تراز بین المللی داشت که در صورت اجرایی شدن و پیگیری می تواند زمینه ساز تحولات بزرگی باشد. نگارش این سخنرانی ها به ترتیب می تواند کمک بیشتری در فهم و ارتباط و همپوشانی نگاه بخش های دولتی و غیردولتی داشته باشد.

لزوم بازنگردی در گردشگری

صادق برزگر مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی مازندران نخستنی سخنران این همایش بود. وی با تقدیر از فعالان حوزه گردشگری استان و پس از ارائه گزارش عملکرد ۲ ماهه خود که بیشتر بر مبنای بازدیدها و شناسایی های میدانی متکی بود ، به مسائل و مشکلات حوزه گردشگری پرداخت و گفت : آنچه امروز بیش از همه اهمیت دارد این نکته است که ما در بازه زمانی و شرایط کنونی و در رویدادهایی همچون هفته گردشگری، از خود بپرسیم ظرفیت های گردشگری استان تا چه حدی از وضعیت بالقوه به بالفعل و اجرایی تبدیل شده است.

وی افزود : به نوعی باید پرسید گردشگری استان امروز در کجا ایستاده است و صنعت گردشگری ما از چه جایگاهی برخودار می باشد و با یک برنامه ریزی کوتاه مدت ، بلند مدت و میان مدت قرار است به کجا برسیم؟ این پرسش ها در شرایط فعلی پیش نیاز هرگونه عملگرایی، تصمیم سازی و همچنین تعامل است.

مدیرکل میراث فرهنگی مازندران گفت : ما باید بپذیریم رویکرد گردشگری سنتی نمی تواند جوابگوی شرایط فعلی باشد و ما باید بر مبنای شعار روز جهانی گردشگری « رویش اندیشه های نو » بر روی تفکرات نوین در راستای رسیدن به توسعه مطلوب در حوزه گردشگری برسیم. یکی از سیاست های اصلی ما و مجموعه میراث فرهنگی تعامل و ایجاد پیوند و شکل گیری خرد جمعی در راستای این هدف مهم است و تا زمانی که این خرد جمعی شکل نگیرد و همه نهادها و فعالان بخش گردشگری و ادارات کل و دستگاه های اجرایی دغدغه گردشگری نداشته باشند ما نمی توانیم انتظار توسعه مطلوب داشته باشیم. از همین رو اداره کل میراث فرهنگی می تواند به عنوان مرکز ثقل و کانونی برای تعامل ادارات و نهادهای اجرایی و فعالان بخش خصوصی باشد.

وی افزود : مازندران استانی است که تقریباً تمامی زیرشاخه های گردشگری از جمله، گردشگری سلامت، اکو توریسم، گردشگری دریایی، کشاورزی، طبیعی، گردشگری مذهبی و آیینی و گردشگری ورزشی را دارد. یکی از سیاست های اصلی ما داشتن نگاه آمایشی است که بر اساس ظرفیت های استان و طبق توان شهرستانی و بر مبنی تقاضای بازار هدف برای گردشگران برنامه ریزی کنیم.

او ادامه داد : گردشگری استان مازندران نیازمند حضور همه دلسوزان و زحمت کشان است. ادارات و نهادهای اجرایی باید توجه ویژه ای به حوزه گردشگری داشته باشند ، به این خاطر که استعلامات متعدد و پرتعداد امروز یکی از مهم ترین مانع حوزه گردشگری است که فراتر از تغییرات قانونی نیازمند تغییر نگرش در مدیران نهادهای اجرایی است.

سخنان برزگر یک محور اصلی و مرکزی داشت و آن هم تکیه همه از جمله نهادهای دولتی و بخش های خصوصی بر پیوست گردشگری برای تمامی تصمیمات و کنش ها و همچنین دید گردشگرپذیری در ابعاد مختلف اجرایی. این محور در تقابل با رفتار سلیقه ای، جزیره ای و درون سازمانی دارد که چند دهه اخیر به عنوان تقریباً بحران گریبانگیر گردشگری محسوب شد.

سخن بخش خصوصی

بخش خصوصی دومین سخنران شب گذشته بود و نمایندگی آن را نیز سجاد شالیکار مدیرعامل شرکت گردشگری حاضر در مازندران و از دانش اموزختگان رشته جهانگری و از فعالان بین المللی بر عهده داشت.

شالیکار که سخنرانی خود را با زبان شیوای مازندرانی و لهجه آملی ادا کرد ، گفت : شعار جهانی سال گردشگری نواندیشی در گردشگری است در حالی که ما هنوز به اندیشه نرسیدیم چه برسد به نو اندیشی. مازندران یکی از استان های برخودار در بخش های مختلف و ظرفیت های متعدد گردشگری است که نتوانسته از این ظرفیت بخوبی استفاده کند.

وی با انتقاد از حوزه سیاست گذاری برای گردشگری ، افزود : مازندران ما امروز دچار فقر سبز است. تصور می شود که سرسبزی مازندران می تواند به تنهایی گردشگری را ایجاد کند، در حالی که چنین نیست. مازندران نیازمند برنامه ریزی در حوزه گردشگری است ، اما متاسفانه طی چند دهه گذشته در حوزه گردشگری برنامه و سیاست گذاری مناسب تدوین و اجرایی نشده است. علاوه بر این برنامه عملی نیز در استان وجود نداشته و ندارد.

مدیرعامل شرکت گردشگری « راد سفر نوین آریا » اظهار داشت : نخستین چیزی که مازندران نیاز داد راهبرد است. گردشگری مازندران نیازمند راهبرد و سیاست گذاری مناسب و همچنین برنامه عملیاتی جهت اجرای سیاست گذاری ها مشخص است. گردشگری اداره کل نیست. استانداران مختلفی پشت تریبون های مختلف سخنان زیبایی درباره گردشگری زدند. همچنین مدیران کل متعددی نیز برای نهاد گردشگری استان تعیین شدند که همگی انسان هایی فرهیخته و مناسب بودند و سخنانشان نیز کاملاً بر اشراف حوزه گردشگری استوار بود ، اما باید پرسید که چرا گردشکری مازندران به نقطه آرمانی نرسیده و برای پاسخ به این سووال می توان به فقدان شکل گیری برنامه عملیاتی برای گردشگری اشاره کرد.

شالیکار بر بازنگری قوانین در حوزه های مختلف بخصوص اقامتی تاکید کرد و گفت : آمادگی جامعه محلی و همکاری برای ورود گردشگران خارجی از دیگر دغدغه هایی است که می توان از آن به عنوان چالشی مهم در حوزه گردشگری اشاره کرد که عملاً تامین فضای گردش را برای فعالان این حوزه جهت خدمات دهی به مسافران خارجی می بندد.

وی افزود : ناهماهنگی میان بخش های مختلف و نبود نگاهی متمرکز و گردشگرمحور از دیگر چالش هایی است که نیازمند توجه جدی و رفع می باشد. این مساله نشان می دهد که موجودیت ها و ظرفیت های گردشگری ما به کار ما نمی آید و تا زمانی که این ناهماهنگی وجود داشته باشد این ظرفیت ها فقط به درد مسافر می خورد و برای گردشگر بلااستفاده است. امروز ما از مسافر و نه گردشگر چیزی جز تخریب عایدمان نشده است پس بنابراین در مسیر توسعه گردشگری نیازمند سیاست گذاری و برنامه عملی هستیم.

شالیکار در پایان گفت : مدیرکل گردشگری مازندران هر کسی باشد، نه از لحاظ شخصی و علمی، بلکه از لحاظ سیستمی و ساختاری توان توسعه گردشگری استان را به تنهایی ندارد و فرقی نمی کند چه کسی جای ایشان باشد. مساله این است که توسعه گردشگری نیازمند مشارکت چند بخشی دارد. مازندران در مساله معرفی نیز نتوانسته در حد ظرفیت های استان ظاهر شود و متاسفانه در این بخش برخلاف برخی استان های دیگر هنوز مجموعه دولت نتوانسته از ظرفیت کارشناسی بخش خصوصی و فعالان این حوزه بخصوص در حوزه بین الملل بهره ببرد.

وی با این جمله سخنرانی خود را پایان داد : اگر نهادهای دولتی هنوز بر این تصور هستند که باید فعالان حوزه گردشگری به دنبال آنان باشند ، باید گفت که این تصوری اشتباه و راهی خطا است.

منسوخ شدن نگاه دولتی

نگاه نماینده بخش خصوصی به گردشگری و نقش دولتی ها اگر چه تند بود ولی استاندار مازندران پا را فراتر گذاشت و تصمیم گیری و سیاست گذاری در حوزه گردشگری را کلا متعلق به فعالان و متخصصان این حوزه دانست. سیدمحمود حسینی‌پور به عنوان سخنران پایانی همایش علت انتخاب مدیرکل میراث فرهنگی مازندران از میان جامعه دانشگاهی را ناشی از نگاه غیردولتی خود به حوزه گردشگری دانست و افزود : اعتقاد ما این است که باید فعالان حوزه گردشگری با توجه به تجربه و ارتباط با جامعه هدف مدیران را با خود همسو کنند.

وی با انتقاد از نقد مسوولان گذشته در غیابشان ، افزود : اتهام زنی و مقصر یابی فقط کنشی یکجانبه است و باید در حضور مدیران سابق باشد تا اجازه دفاع از عملکرد خود را داشته باشند.

نماینده عالی دولت هم گردشگری را نه یک دستگاه بلکه پدیده‌ای فرادستگاهی و فرادولتی توصیف کرد و افزود : دولت فقط می‌تواند تسهیل کننده و حامی باشد و صنعت گردشگری باید به دست متخصصان این حوزه مدیریت شود. نگاه دولتی ، تصوری منسوخ شده است و لازم است تا فعالان حوزه گردشگری از طریق ارتباط با مدیران و آشنا سازی ظرفیت ها آنان را به خود همراه سازند.

استاندار مازندران گردشگری استان را نیازمند تحولی جدی دانست و تاکید کرد : نگاه و اولویت ما این است که گردشگری و صنعت توریسم استان از اداره دولتی خارج شود و به صورت علمی و تخصصی با همکاری بخش خصوصی اداره شود. برخلاف تصور گردشگری صنعتی پرجاذبه است و باید این صنعت مدیران را به خود جذب و آنها را با خود همراه کند.

وی نگاه دولتی و مدیریت دولتی بر گردشگری را خارج از خواست و برنامه دولت و استان عنوان کرد و گفت : یقه گیری و مقصریابی در حوزه گردشگری برای چرایی عقب ماندگی ها و ناکامی ها هیچ دردی از نیاز امروز استان حل نخواهد کرد. باید یکجا مقصریابی متوقف شود و همه خود را در قبال کاستی های گردشگری مسوول بدانند.

حسینی‌پور ادبیات گردشگری را با عشق، جاذب و پویا توصیف کرد و افزود : امروز کشورهای موفق در حوزه گردشگری دارای گفتمان و ادبیات جذبی هستند. قطار توسعه گردشگری استان به حرکت درآمده است و البته تا به امروز نیز در حوزه گردشگری استان کارهای خوبی انجام شد.

آنچه گفته شد در اکنار اختلاف نظر ها دارای اشتراکاتی هم است. گفته های سخنرانان همایش بیش از تفاوت نظر بر محوری واحد حرکت می کرد و آن هم تاکید تمامی طرفین بر فرا دستگاهی بودن گردشگری و لزوم همراهی تمامی نهادهای دولتی و خصوصی بود. همان طور که نماینده فعالان حوزه گردشگری استان و مدیرکل میراث فرهنگی گفتند گردشگری یک اداره کل نیست و نباید ان را به عنوان حرکتی نهادی و دستگاهی دید.

حتی با فرض برخی اختلاف نظرها ، اما باید به این نکته مثبت توجه کرد که گردشگری استان مازندران سال ها از ایجاد چنین ادبیات و فضایی محروم بود و همین نیز شروعی موثر و گامی مثبت تلقی می شود.