از قطعه یوسف تا بقعه‌ای که تخریب شد

گشتی در گلستان شهدا؛ از قطعه یوسف تا بقعه‌ای که تخریب شد
در منتهی‌الیه خیابان سجاد، نرسیده به میدانی کوچک معروف به فلکه فرودگاه، آرامستانی قرار گرفته است که قدیمی‌ها آن را تکیه شهدا و جوان‌تر گلستان شهدا می‌نامند، در این گزارش همراه ما باشید تا گشتی در آن بزنیم و با تاریخچه این مکان و قطعات مختلفی که در آن قرار گرفته است، آشنا شویم.

به گزارش خبرنگار پایگاه خبری شهید یاران، به اینجا که می‌رسی زخم‌هایت خوب می‌شوند، سری به خودت که می‌زنی از بی‌مهری کسی، دیگر دلگیر نیستی، دلسردی تمام و حال دلت خوب می‌شود، روحت صیقل پیدا می‌کند، چشم‌هایت براق می‌شود و نبض‌هایت مرتب‌تر می‌زند، خنده و اشکت با هم رفاقت می‌کنند، خودت را مرور می‌کنی، پیله می‌کنی به خودت تا پروانه شوی تا پرواز را امتحان کنی، خنک‌های پاییز را می‌چشی، خزان است که باشد اما تو خودت خوب می‌دانی با دلت چه کردی با دلت چه‌ها کردی، پاییز فقط بهانه است.

خود خسته‌ات را می‌تکانی، زندگی دوباره در تو جوانه می‌زند، سر بر شانه بنده‌های خوب خدا می‌گذاری، هر ساعتی که بیایی هوادار داری، هر ساعتی که بیایی یکی اینجا منتظر توست. خودت را گم کن تا موقع رفتن پیدا شوی، چه فرقی می‌کند که باشی یا از کجا باشی، اصلاً بزرگ باشی یا کوچک، زن باشی یا مرد.

درِ اینجا به روی همه بنده‌های خدا همیشه باز است، آدم حسابی‌ها اینجا همیشه با لبخند از تو استقبال می‌کنند. این را همیشه بدان که کسی از اهالی این دیار در برابر تو و رفتار تو چرتکه نمی‌اندازد، همه تو را آن‌طور که هستی دوست دارند، اینجا گلزار شهداست، گلزاری با بیش از هفت هزار و ۶۰۰ شهید…

تولد گلستان شهدا از دل تکایا
محل فعلی گلستان شهدا، مجموعه‌ای از تکایا بود، با شروع جنگ و بالا رفتن آمار شهدا کم‌کم تکیه‌ها خراب و گلستان شهدا متولد شد، پیش‌تر در این مکان تکایایی مثل ملک، لسان‌الارض، کوهی‌ها، بروجنی‌ها، میرمحمد صادقی‌ها، قهفرخی‌ها، همچنین تکیه‌ای به نام فاضل هندی وجود داشت، تکیه‌ای به نام تکیه خانوادگی راه نجات هم در این محدوده قرار داشت که در حال حاضر شهدای عملیات بیت‌المقدس در آن مدفون هستند، تکیه کوچکی هم به نام تکیه سجادی وجود داشت، محلی که شهید «زینب کمایی» در آنجا دفن شده است، در سال ۱۳۵۵ با شهادت آیت‌الله شمس‌آبادی در روز هجدهم فروردین به نقل از دکتر اصغر منتظرالقائم این شهید، عنوان اولین شهید گلستان شهدا را به خود اختصاص داد.

روبه‌روی بقعه شهید شمس‌آبادی، اولین قطعه‌ای که شهدای اوایل انقلاب آنجا مدفون هستند، قرار دارد، شهدایی که از بچه‌های سپاه پاسداران و انقلاب اسلامی بودند و در بلواها و شورش‌ها شرکت می‌کردند یا حتی همان ابتدای جنگ یعنی در اوایل سال ۱۳۵۹ به شهادت رسیدند، یک سری از شهدای شاخصی که ترور شدند نیز در این قطعه که به قطعه «حمزه سید الشهد» معروف است قرار دارند، می‌توان گفت این قطعه، قدیمی‌ترین قطعه گلستان شهدای اصفهان است، علت نامگذاری آن هم حضور فرمانده شهید «علی رضائیان» است که در قرارگاه حمزه سیدالشهدا حضور داشت و معروف به حاج‌علی بنا یا اوس علی بنا بود، نقطه حائز اهمیت این قطعه این است که شهدای بزرگواری در آنجا مدفون شده‌اند مثل شهید «عبدالله میثمی» نماینده حضرت امام (ره) در قرارگاه خاتم الانبیا یا شهید «محسن صفوی» برادر «رحیم صفوی» که فرمانده قرارگاه صراط المستقیم بود یا حتی شهید «حبیب‌الله خلیفه‌سلطان».

شهید خلیفه‌سلطان کسی است که ایجاد بسیج را در اصفهان پایه‌گذاری و طراحی کرد، درواقع طراح بسیج او بود و به دستور امام (ره) تأسیس بسیج رسمیت پیدا کرد، همسر این شهید، «بتول عسکری» نام داشت، او از مبارزان انقلاب و از شاگردان بانو مجتهد امین بود.

از دیگر شهدای ترور در قطعه حمزه سیدالشهدا، می‌توان به شهید «علی‌اکبر اژه‌ای» اشاره کرد که در هفتم تیر سال ۱۳۶۰ همراه با شهید بهشتی در دفتر جمهوری اسلامی به شهادت رسید، همچنین شهید «سیدحسن بهشتی‌نژاد» که امام جمعه موقت شهر اصفهان بود و رئیس دادگاه انقلاب شهر شیراز و برادرش «سید مهدی بهشتی‌نژاد» نیز در این قطعه دفن شده‌اند.

اولین شهید فرمانده سپاه پاسداران در قرارگاه حمزه شهدا، شهید «محمدرضا پورکیان» نام دارد که جانشین آقای شمخانی بود و با گلوله مستقیم تانک به شهادت رسید، در این قطعه شهید دیگری هم دفن شده به اسم شهید «رضا رضائیان»، شهیدی که سرش را به روایتی با قیچی آهن‌بر یا اره آهن‌بر جدا کردند، شهدای زیادی در قرارگاه حمزه هستند، نوه آقای حاج‌رضا هرندی در قطعه کوهی‌ها که نوه دختری او است، اولین شهید روحانی مدفون در گلستان شهدا و در قطعه حمزه سیدالشهداست.

خانه ابدی شهدای قبل از انقلاب و بعد از انقلاب
از قسمت در ورودی گلستان شهدا که وارد شویم، قبل از رسیدن به قطعه حمزه گلستان شهدا، پنج سنگ قبر می‌بینیم، دو تا از شهدا نوه‌های دختری شیخ ‏ «احمد مجتهد بیدآبادی» هستند که خود در تکیه بروجردی تخت فولاد دفن‬ شده است، او کسی است که در ۱۳ سالگی به مقام اجتهاد رسید و دو تا از نوه‌های دختری‌اش به نام‌های «محمود و احمد روزبه‌نیا» در قسمت ورودی گلستان شهدا به خاک سپرده شده‌اند که یکی شهید انقلاب است و دیگری شهید جنگ.

اولین فرمانده کمیته انقلاب استان اصفهان، مهندس شهید بحرینیان است که کنار بقعه شهید شمس‌آبادی به خاک سپرده شده است، بعد از بقعه آیت‌الله شمس‌آبادی قطعه بعدی، فتح بستان یا طریق‌القدس نام دارد که به آن شهدای انقلاب هم می‌گویند، قبل از انقلاب شهدایی مثل شهید طباطبایی یا شهدای انقلاب مثل «زهرا زندی‌زاده» معروف به ماری‌کوری را می‌توان اشاره کرد که در آخر گلستان شهدا دفن شده‌اند، شهید دیگری به نام «شهید حسین دوازده‌امامی» هم در قسمت شهدای گمنام به خاک سپرده شده است.

شکل‌گیری گلستان بعد از تشییع شهدای عملیات کل قوا
اولین مرتبه‌ای که در اصفهان شهدا را به صورت دسته‌جمعی تشییع کردند، مربوط به شهدای عملیات کل قوا بود، می‌توان گفت بعد از این تشییع بود که گلستان شهدای اصفهان شکل گرفت، قطعه «فرمانده کل قوا» جایی است که شهید «محمود شهبازی» جانشین «حاج‌احمد متوسلیان» در آن فضا مدفون است، البته شهید حاج‌محمود شهبازی در عملیات بیت‌المقدس و در فتح خرمشهر به شهادت رسید و عملیات فتح خرمشهر بعد از عملیات کل قوا انجام گرفت.

در کنار حمزه سیدالشهدا، قطعه عملیات بیت‌المقدس و رمضان را داریم، یکی از مسن‌ترین شهدای جنگ به نام شهید «رمضان رمضانی» است که در ماه رمضان با زبان روزه و در عملیات رمضان به شهادت رسید، از دیگر شهدای شاخص این قطعه شهید «جلال افشار» است.

در گلستان شهدا قطعه دیگری به نام قطعه حبیب‌بن‌مظاهر داریم که در آن قطعه هم شهدای شاخصی مدفون هستند، این قطعه روبه‌روی قطعه حمزه سیدالشهداس، در کنارش قطعه حنظله قرار گرفته است که از کوچک‌ترین قطعات گلستان شهدا به حساب می‌آید، یکی از شهدای این قطعه شهید «فاطمه طالقانی» شهیدسه ساله‌ای است که به دست منافقین در ماهشهر زنده زنده در کانکس سوخت.

در این قطعه شهیددیگری به نام زهره بنیانیان داریم که جز بانوانی بود که کلاس کاراته و تکواندو قبل از انقلاب و بعد از انقلاب می‌گذاشت و به خانم‌ها آموزش می‌داد، او در فلسطین و لبنان عملیات چریکی آموزش دیده بود و در فولادشهر ترور شد، در کنارش «حاج‌علی موحددوست» را داریم که فرمانده تیپ دوم لشکر ۱۴ امام حسین (ع) و معروف بود به علی آهنی شده بود.

در قطعه چزابه و طریق‌القدس شهید دیگری به نام «محمود پهلوان‌نژاد» داریم، او کسی است که مرحوم هاشمی‌رفسنجانی در خطبه‌های نماز جمعه تهران از او به عنوان طراح عملیات فرمانده کل قوا یاد کرد به خاطر پیشنهادی که بابت کندل کانال در این عملیات داده بود.

قطعه مربوط به شهدای عملیات محرم هم یکی از معروف‌ترین قطعه‌های گلستان شهداست، اصفهان در این عملیات نزدیک به ۷۰۰ شهید داشت که طی دو نوبت تشییع و به خاک سپرده شدند، در زمان تشییع شهدای عملیات محرم یک سری از آثار تخریب شد، مثل بقعه قدیمی یوشع نبی در آن زمان‌.

شهدای بمباران در کنار شهدای جبهه‌ها
در کنار قطعه شهدای عملیات محرم، قطعه شهدای والفجر ۱ و ۲ و ۴ قرار گرفته است و کنار قطعه شهدای والفجر ۴، مزار علامه استاد جلال‌الدین همایی است، در اینجا مزار تعدادی از شهدای بمباران اصفهان نیز قرار گرفته است، فضایی که به نام عملیات قادر و همچنین عملیات بمباران شهر اصفهان نام‌گذاری شده است، از شهدای این قطعه می‌توان به خاندان خانعلی اشاره کرد که پدر و دو فرزندش به شهادت رسیدند، همچنین شهید «رحمت‌الله میثمی» برادر شهید عبدالله میثمی نیز در آنجا دفن شده است، در کنار این قطعه، قطعه شهدای صالحین و شهدای غرب قرار گرفته است، این شهدا، بچه‌های سپاه، ارتش و کارمندان دولت بودند که در مأموریت‌ها حین خدمت طی حوادث مختلف به شهادت رسیدند و در قسمت انتهایی لسان الارض دفن شده‌اند.

نقشه گلستان شهدا به صورتی است که بعضاً اسم قطعه‌ها از اسم عملیات گرفته شده است، مثل عملیات خیبر و بدر، شهید «مهرداد عزیزاللهی» عارف ۱۴ ساله، بزرگترین تک تیرانداز دنیا شهید عبدالرسول زرین و شاخص‌ترین شهدای لشکر ۱۴ امام حسین به نام شهید «قربانعلی عرب» که خوش اخلاق‌ترین شهید دفاع مقدس است نیز در این قطعه دفن شده‌اند.

شهید قربانعلی عرب جمله معروفی دارد که شهید آوینی در روایت فتح از آن استفاده کرده و می‌گوید: «مکه مال شما و فکه برای ما.»، در این قطعه مزار دو برادر به نام‌های «ناصر و مسعود خودسیانی» قرار گرفته است، این دو شهید، برادر بزرگ‌تری به نام علی‌محمد داشتند که او هم شهید شد، ناصر و مسعود دوقلو بودند با هم به دنیا آمدند و در یک روز هم با هم به شهادت رسیدند.

گمنام‌های محبوب و شهدای غریب کربلای ۴
قطعه بعدی قطعه شهدای گمنام است که در فضای پشت تکیه ملک قرار گرفت است، در قطعه مزار بچه‌های عملیات کربلای ۴ را می‌بینیم که پشت سالن شمع گلستان شهدا قرار گرفته‌اند، در ابتدای کار یک سری از شهدا مربوط به شهدای کوره بلند ذوب آهن است، یک سری از شهدا مربوط به خود عملیات کربلای ۴ است، تعدادی از شهدا مربوط می‌شود به هواپیما ی ایرباس که ناو آمریکایی آن را در خلیج فارس انداخت، ۹ عدد سنگ قبر در قطعه کربلای ۴ داریم که متعلق به شهدای هواپیمای ایرباس است که کمتر کسی می‌داند این شهدا در این قطعه دفن هستند.

برخی از شهدای بمباران به خصوص شهدای چهارسوق اصفهان نیز در این قطعه قرار گرفته‌اند، قطعه شهدای عملیات کربلای ۴ مجموعه‌ای است از حوادث، یکی از شهدای شاخص که در قطعه عملیات کربلای ۴ دفن شده از شهدای بمباران است به نام «آناتولی میرزایی» فرزند ایوان، روی سنگ مزار این شهید نوشته آتاتولی اما روی شیشه نوشته آناتولی که برخی از منابع موثق آناتولی را تأیید می‌کنند، زمانی که خانواده این شهید برای بردن او به تهران اقدام کردند، مدیرسابق گلستان شهدا در سال‌های گذشته خواب دید که این شهید به او گفت: «من را از دوستانم جدا نکنید» و خلاصه شهید همین جا می‌ماند.

قطعه‌ای به نام سرداران شهید
قطعه بعدی قطعه شهدای کربلای ۵ است که به قطعه سرداران شهرت دارد، شهیدان حاج‌حسین خرازی، حاج‌احمد کاظمی، کوهرنگی‌ها، قوچانی، باقری، یزدانی، شاه‌مرادی، جان نثاری و ابوالفضل شیروانیان در این قطعه قرار دارند، در فضای قطعه کربلای ۵ شهید دیگری داریم به نام «مسعود آخوندی»، او به عنوان فرمانده گمنام گردان یا زهرا (س) شهرت پیدا کرده است.

حاج‌حسین خرازی قبل از دفن جایش را مشخص کرده بود و به دوستان نزدیکش گفته بود که دوست دارد دوستان نزدیکش شهید «علی قوچانی» و «علی باقری» کنارش باشند.

قطعه وداع قطعه بعدی است، رهبر بزرگوار انقلاب اسلامی در سال ۱۳۸۰ به دیدار «محمدتقی طاهرزاده» که ۱۸ سال در کما بود رفتند، این شهید در این قطعه به خاک سپرده شده است و پدرش که شغل کفاشی داشت به عنوان پرستار نمونه بابت مراقبت از پسرش انتخاب شد.

قطعه یوسف، مردانی که دیر آمدند
قطعه بعدی قطعه شهدای یوسف است، سه قطعه در گلستان شهدا داریم که به یوسف معروف است، این سه قطعه درواقع شهدایی هستند که بعد از تفحص برگردانده می‌شوند، در این قطعه شهدایی قرار دارند که بعد از ۱۱، ۱۲ سال و بعضاً بعد از ۱۷، ۱۸ سال و برخی بیشتر برمی‌گردند.

یکی از معروف‌ترین شهدای قطعه ۳ شهید «علیرضا کریمی» شهید مسافر کربلا است، شهید «حسن فاتحی» یا معروف به حسن طلا و همچنین شهید «سید محسن موسوی» که شهید بسیار شجاعی بودند در این قطعه مدفون هستند.

در کنار قطعات این شهدای بزرگوار، قطعه شهدای برائت از مشرکین در سال ۱۳۶۶ قرار گرفته است، در آن سال حجاج در مکه مشغول مراسم برائت از مشرکین بودند که جنایت آمریکایی و سعودی‌ها سبب شد تا عده‌ای از این حجاج به شهادت برسند، تعدادی از این شهدا به ایران برگشتند و در این قطعه به خاک سپرده شدند، کنار این شهدا شهدای مدافع حرم ایرانی و شهدای مدافع حرم فاطمیون هم به خاک سپرده شده‌اند، یکی دو نفر از شهدای مدافع سلامت هم در این قطعه آرام گرفته‌اند.

در کنار مسجد صاحب‌الزمان که از مساجد قدیمی گلستان شهداست و به دست حاج‌شیخ مهدی مظاهری ساخته شده است و مراسم‌های اوایل انقلاب در این مسجد برگزار می‌شد، قطعه والفجر ۸ قرار دارد، عملیات والفجر ۸ یکی از موفق‌ترین عملیات‌های زمان جنگ است، این قطعه هم خودش سه قطعه دارد که در یکی از قطعه‌ها شهید «سعید چشم‌به راه مدفون است، دو شهید از هواپیمای سقوط هواپیمای اوکراینی به نام شهید «امیر اشرفی» و همسر بزرگوارش نیز در این قطعه دفن شده است.

شخصیت‌های بزرگ دیگری مثل حاج‌آقا رحیم ارباب، آخوند کاشی و میرمحمد صادقی‌ها نیز در این گلستان آرامیده‌اند، چرا که قبل از گلستان شهدا اینجا تخت فولاد بوده است، مادر شهید بهشتی هم در گلستان دفن شده است، چهارمین شهید محراب حاج‌آقا عطا اشرفی اصفهانی نیز در این سرزمین دفن شده است که این اقدام طبق وصیت خودش بوده است.

همنشینی فرماندهان در بهشت اصفهان
حدود ۴۰۰ فرمانده در گلستان شهدای اصفهان دفن شده است، فرماندهان بزرگی مثل فرمانده تیپ مستقل الغدیر یزد به نام شهید «ابراهیم جعفرزاده» در گلستان شهدا است، فرمانده لشکر ۱۷ علی‌بن‌ابیطالب قم، فرمانده سپاه سقز کردستان در واقع فرمانده پیش‌مرگان کرد کردستان به نام رسول هلالی نیز در گلستان شهدا دفن شده است.

شهید «مجتبی کلاهدوزان» فرمانده سپاه پاسداران منطقه ۹ کشور و شهید «سیدمحمد حجازی» جانشین سردار قاآنی نیز در گلستان شهدا دفن شده است.

بعضی از شهدا وصیت کرده بودند که آن‌ها را در تهران یا اصفهان به خاک بسپارند، مثل شهید اقارب‌پرست، پیکر مطهر این شهید در گلزار شهدای تهران به خاک سپرد شد اما سنگ یادبودی در گلزار شهدای اصفهان به نامش در قطعه یوسف گذاشته‌اند، یک سری از فرماندهان دیگر جنگ را هم داریم که سنگ یادبودی در گلستان شهدا دارند.