عضو هیئت علمی دانشکده حکمرانی دانشگاه تهران گفت: در بررسی مجموع روایاتی که از امام رضا(ع) نقل شده به دست می‌آید که سه مفهوم عدالت، محبت و معنویت در حکمرانی خانواده بسیار پر رنگ است.

به گزارش پایگاه خبری شهید یاران، حجت الاسلام محمد اسماعیل عبداللهی در نشست تخصصی برخط «حکمرانی خانواه در معارف رضوی» که توسط پژوهشکده الهیات و خانواده وابسته به دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان برگزار شد با بیان این که حکمرانی موضوعی است مربوط به تعامل دولت با هر نهاد اجتماعی، اظهار داشت: خانواده یکی از بنیادی‌ترین نهادهای اجتماعی است و حکمرانی خانواده نسبتی است که نهاد حاکمیت با نهاد خانواده برقرار می‌کند.

وی افزود: به طور کلی، خانواده در مواجهه با دیگران سه نسبت دارد. نسبت درون‌سازمانی یعنی نسبت بین اعضاء خود. نسبت با نهاد حاکمیت یا همان دولت که یک نسبت ساختاری است و نسبت با محیط پیرامون.

عضو هیئت علمی دانشکده حکمرانی دانشگاه تهران گفت: حکمرانی خانواده یعنی چگونگی شیوه اداره و اعمال کنترل خانواده از طریق منظومه‌ای از مقررات. در این تعریف اگرچه رویکرد دولتی به خانواده پر رنگ می‌شود اما به دلیل تحولاتی که در مفهوم حکمرانی ایجاد شده می‌توان تلقی از حکمرانی را نیز گسترده‌تر کرد. در این صورت حکمرانی خانواده را علاوه بر نقش دولت می‌توان به رابطه خانواده با جامعه مدنی و بعدا بخش خصوصی نیز بسط داد. در این میان دولت سهمی دارد و دیگران نیز خالی از سهم نیستند. از این‌رو، دولت میتواند بسترسازی کند و بعدا سایر بخش های گوناگون اجتماعی و مدنی در زمینه ایجاد شده قدرت حکمرانی خواهند داشت و دولت نقشی به عنوان ناظر خواهد داشت.

حجت الاسلام محمد اسماعیل عبداللهی با بیان این که در هر صورت، حکمرانی نقطه کانونی برای تعامل بوده و تعامل دولت با نهاد اجتماعی را بسط می‌دهد، تصریح کرد: نباید صرفاً نگاه‌مان به دولت و ساختار خانواده باشد بلکه باید شیوه اداره و اعمال کنترل نهاد خانواده از طریق منظومه‌ای از مقرارت هم سیاست‌ها‌ و قاعده‌گذاری و برنامه‌ریزی را شامل شود و در هم دربرگیرنده اجرا و نظارت و بازخوردگیری باشد. این نوع نگاه به حمکرانی خانواده، باعث می‌شود همه متغیرها چه آن‌هایی که وابسته به خانواده‌اند و چه آنهایی که نیستند در اداره و کنترل خانواده نقش داشته باشند و همه را مأمور بسیج می‌کند که برای رسیدن به خانواده‌ای مطلوب وظیفه‌ای را انجام دهند.

عضو هیئت علمی دانشکده حکمرانی دانشگاه تهران گفت: با این حال، تلقی ما از حکمرانی، حکمرانی خانواده‌محور نیست. در واقع، بین حکمرانی خانواده و حکمرانی خانواده‌محور تفاوت وجود دارد. در حکمرانی خانواده‌محور، حاکمیت و سایر نهادهای اجتماعی در زمان تصمیم‌گیری  باید در سیاست‌های‌شان خانواده را در نظر بگیرند. یک سند سیاستی نباید به گونه‌ای تنظیم شود که گوشه ای از هویت خانواده ایرانی را تحت الشعاع قرار داده و به آن آسیب بزند. در واقع، نحوه اداره جامعه باید با ملاحظه هویت و ماهیت خانواده باشد.

وی اذعان داشت: بر خلاف حکمرانی خانواده‌محور در حکمرانی خانواده اداره خود خانواده نیازمند بازنگری دانشی و مهارتی است. در واقع، تعالی خانواده‌ها از منظر اداره کردن مورد مطالعه قرار می‌گیرد. در واقع، در حکمرانی خانواده پاسخ به این پرسش مهم است که چه کار کنیم فرایند اداره خانواده ساده‌تر و بهینه‌تر انجام شود. همانطور که اشاره کردم، آنچه به اختصار در پاسخ به این پرسش داده می‌شود این است که مقرارتی که جهت کنترل و اعمال کنترل در اداره خانواده به کار گرفته می‌شود باید جامع باشد.

حجت الاسلام محمد اسماعیل عبداللهی گفت: در بررسی مجموع روایاتی که از امام رضا(ع) نقل شده به دست می‌آید که سه مفهوم عدالت، محبت و معنویت در حکمرانی خانواده بسیار پر رنگ است. در این سه مفهوم هم به روابط زوجین و هم به روابط فرزندان و والدین و هم به روابط دختر با پدر اشاره شده است.  باید این سه را در فرایند اعمال کنترل نهاد خانواده در منظومه‌ای از مقررات مداخله دهیم و آن را برجسته کنیم. هر کدام از این سه نباشند حکمرانی در خانواده تضعیف خواهد شد.

وی تصریح کرد: از این جهت، حکمرانی خانواده دانشی است که کمک می‌کند این سه عنصر به عنوان عناصر مداخله‌گر در فرایند اداره خانواده در کنار هم و در روابط معنادار با یکدیگر قرار گیرند. به عبارت دیگر، حکمرانی خانواده تنظیم هدایت و نظارت بر نظامی است که چنین مؤلفه‌هایی در آن وجود دارد و انسان را در راستای والای انسانی قرار می‌دهد و این یک تلقی دینی و آرمانی و متعالی از خانواده است.

عضو هیئت علمی دانشکده حکمرانی دانشگاه تهران گفت: با وجود این، حکمرانی چیزی فراتر از مدیریت صرف است. نیازمند یک دانش گسترده در حوزه مجموعه علوم خانواده است. تلفیقی از دانش خانواده و عمل است. از این جهت با نگاه به فرمایشات امام رضا(ع) سه رکن جزء اختصاصات نظام خانواده است.

وی افزود: رکن اول، مدیریت و شیوه خانواده مبتنی بر تواضع است؛ یعنی داشتن مدیریت تواضعی و البته الگوسازی رفتارهای تواضع‌آمیز در خانواده. این سنخ مدیریت دو پیامد به همراه دارد که عبارتند از ایجاد امنیت روانی و تقویت فضای اعتماد، رکن دوم، زمان‌بندی متوازن یا مدیریت زمان است. این مدیریت در چهار رابطه خودش را نشان می‌دهد رابطه انسان در مناجات با خدا، کار و کسب، معاشرت با دوستان دینی و بهره‌گیری از لذات مفید. این نوع مدیریت زمانی می‌تواند به خانواده کمک کند که همه عناصر در جهت ساندن خانواده یه یک تعادل در زندگی باشد. در نهایت رکن سوم است که بر تقویت بنیان‌های معنوی و عاطفی از طریق رعایت آموزه‌های اخلاقی تأکید دارد.

حجت الاسلام محمد اسماعیل عبداللهی افزود: نکته دیگری که در حکمرانی خانواده باید مدنظر قرار گیرد، این است که در به روز رسانی اداره خانواده و بهینه‌سازی ساختار خانواده باید به همه عناصر تأثیرگذار توجه داشت. در این میان شناخت عوامل تزلزل خانواده دارای اهمیت خواهد بود. این عوامل عبارتند از فروپاشی ارتباطات عاطفی خانواده، تغییر در وظایف و نقش‌های جنسیتی، افزایش فردگرایی و کاهش مشارکت جمعی و بحران معنویت در میان نسل جوان.

وی گفت: یکی از راهکارهای مهم از نگاه امام رضا علیه السلام در کنترل بحران‌ و اعمال کنترل در خانواده تمرکز بر مؤلفه‌های اخلاقی توصیه شده از طرف دین مثل رعایت قواعد عادلانه، گفت وگو و تواضع، توسعه برخوردهای صادقانه و وقت‌گذاری اعضاء خانواده برای یکدیگر است.  

عضو هیئت علمی دانشکده حکمرانی دانشگاه تهران گفت: بررسی نسبت‌های موجود میان خانواده با خود، نهاد حاکمیت و جامعه پیرامون. در این دست از موضوعات به طور قطع، بررسی عناصر اصلی خانواده با متغیرهای روانی و اجتماعی و تحلیل نسبت و کیفیت روابط این متغیرها با آن سه رابطه، بررسی و مطالعه کارکردهای خانواده و تأثیرگذاری آن بر فضاسازی معنوی در جامعه، بررسی چالش‌های موجود حقوقی خانواده با اخلاقی آن، بررسی و مطالعه مبانی ، مختصات و بنیان‌های نظری حکمرانی خانواده، بررسی اسناد بالادستی نظام از منظر حکمرانی خانواده، بررسی خانواده و کیفیت آن از نگاه قرآن، بررسی و مطالعه تطورات مفهومی خانواده و روشنگری، ساده‌سازی، تصویرپردازی و گفتمان‌سازی از آن براساس آموزه‌های دینی مهمترین موضوعاتی است که باید در حوزه حکمرانی خانواده در اولویت قرار گرفته و مورد مطالعه و پژوهش قرار گیرد.