طرح انتقال آب از جنوب آذربایجان‌غربی به دریاچه ارومیه تحت عنوان یک بسته و شامل چند پروژه مختلف است که اواخر سال ۱۳۹۴ آغاز و با وعده بهره برداری تا سال ۱۳۹۷ توسط مسوولان وقت کلید خورد، وعده‌های توخالی که هر چند برای دریاچه آب نشد، لیکن توانست برخی‌ها را تحت عناوینی چون لیست امید راهی مجلس کرده و تنور کسانی که نان خود را به امید پاک مردم گره زده بودند، داغ‌تر کند.

تمامی این وعده‌ها از سالی به سال دیگر تمدید و در نهایت به دلایل مختلف روی کاغذ باقی ماند تا امیدهای مردم برای احیای نگین آبی آذربایجان روز به روز خیس‌تر شود.

البته باید اذعان کرد نه تنها وعده‌های بهره برداری از طرح‌های انتقال آب به دریاچه عملی نشد بلکه کاهش چشمگیر تراز دریاچه ارومیه در اواخر دهه ۹۰، مردم را نسبت به تمام هزینه‌ها و آنچه که برای احیای دریاچه در بوق و کرنا کرده بودند، بدبین کرد.

در نهایت کار به جایی رسید که با پایان دولت دوازدهم، تمامی طرح‌های انتقال آب به دریاچه ارومیه نیز در یک بلاتکلیفی ماند و دولت به اصطلاح تدبیر و امید یک ناامیدی محض از احیای دریاچه ارومیه در افکار عمومی را برای دولت پس از خود به ارث گذاشت.

دولت سیزدهم میراث دار چیست؟

کاهش تراز دریاچه ارومیه از اواخر دهه ۱۳۷۰ آغاز و با بی توجهی مسوولان در دوره‌های مختلف آن را به یک مشکل زیست محیطی بزرگ تبدیل کرد هر چند مختصصان این حوزه در نشریه‌های محلی همچون نوید آذربایجان، همان اوایل دهه هشتاد نسبت به خشک شدن دریاچه ارومیه هشدار داده بودند اما «معصومه ابتکار» رییس وقت سازمان حفاظت محیط ‌زیست در دولت اصلاحات، خشک شدن دریاچه ارومیه را بهانه‌ای برای حمله به دولت تعبیر کرد و آن را در صف نخست بی توجهی‌های خود قرار داد، بزنگاه سرنوشت‌سازی که سازمان تحت مسوولیت او کار چندانی برای این مشکل نکرد.

سال‌ها گذشت تا زخم بحران دریاچه ارومیه سر باز کند و در اوایل دهه ۹۰ زنگ خطر خشک شدن دریاچه ارومیه به صدا درآید، تراز دریاچه که در اواسط دهه ۷۰ به ۱۲۷۸ سانتی متر می‌رسید در سال ۱۳۹۳ به ۱۲۷۰ متر کاهش یافت تا به یکباره یک خطر زیست محیطی ملی و بین المللی زیر ذره بین رسانه‌ها قرار گیرد.

با وجود بلاتکلیفی و نیمه تمام ماندن طرح‌های سخت افزاری انتقال آب به دریاچه ارومیه، بارش‌های خوب سال ۱۳۹۸ سبب شد تا تراز دریایچه ارومیه حدود یک متر افزایش یابد و دولت وقت بار دیگر از آب گل آلود دریاچه ماهی بگیرد اما تاخیر در اتمام طرح‌های انتقال آب و تمرکز به بار تبلیغاتی به جای کار اجرایی سبب شد تا دریاچه ارومیه دوباره وضعیت وخیمی پیدا کند و تراز دریاچه نیمه جان ارومیه بار دیگر به بحرانی‌ترین اندازه ثبت شده برای آن نزدیک شود.

وضعیت دریاچه ارومیه شاید در بدترین شرایط و به گونه‌ای به دولت سیزدهم به ارث رسید که افکار عمومی نیز دلخوشی از اقدامات انجام شده برای احیای نگین آبی آذربایجان نداشت.

دولت سیزدم و دریاچه ارومیه

ابلاغ مصوبه تخصیص اعتبار برای نجات دریاچه ارومیه توسط دولت سیزدهم در همان هفته‌های نخست شروع کار، نشان داد دولت مردمی حساسیت کافی نسبت به مطالبات عمومی و مشکلات زیست محیطی دارد.

محمد مخبر معاون اول رییس جمهور، مصوبه هیات وزیران درباره تخصیص اعتبار برای طرح‌های مصوب کارگروه نجات دریاچه ارومیه را ابلاغ کرد مصوبه‌ای که با اختصاص مبلغ پنج هزار و ۵۰ میلیارد ریال به صورت تملک دارایی‌های، سرمایه‌ای به منظور تامین اعتبارات مورد نیاز طرح‌های مصوب کارگروه دریاچه ارومیه برای مدیریت خشکسالی در حوضه آبریز این دریاچه موافقت می‌کرد.

پس از انتصاب محمدصادق معتمدیان به عنوان استاندار آذربایجان‌غربی پیگیری برای احیای دریاچه ارومیه دچار تغییرات قابل توجهی شد نخست اینکه او بر خلاف گذشته، روند جدیدی در مدیریت افکار عمومی پیرامون احیای دریاچه در پیش گرفت و به عنوان مقام عالی استان به جای دادن وعده‌های توخالی در مورد اتمام طرح‌های احیای دریاچه ارومیه، شفافیت با مردم و برخورد صادقانه را برگزید.

تجربه نشان داده که دولتمردان در هر زمانی که با مردم صادق بوده‌اند بازخورد مثبتی رقم خورده و این مهم سبب افزایش مشارکت اجتماعی شده است لذا برای اولین بار در تاریخ آذربایجان‌غربی طی چند دهه گذشته، مقام عالی استان به جای سرپوش گذاشتن به یک اشتباه و دادن وعده‌های بی عمل، به مشکلات فنی طرح انتقال آب از جنوب آذربایجان‌غربی اشاره و دلایل تاخیر در اتمام این طرح را برای مردم بازگو کرد؛ این اقدام مثبت و حرفه‌ای کافی بود تا جرقه‌ای برای دلگرمی مردم به احیای دریاچه ارومیه باشد.

یکی از موضوعاتی که در نخستین سفر وزیر نیرو دولت سیزدهم به آذربایجان غربی در خصوص احیای دریاچه ارومیه مورد بررسی قرار گرفت و دستورهای لازم برای رفع مشکل صادر و اجرایی شد، لاینینگ حدود ۷۵۰ متر از تونل در بخش آبرفتی بود که با تلاش شبانه روزی کارشناسان و متخصصان داخلی با محوریت قرارگاه خاتم الانبیا این کار اجرایی شد.

معتمدیان پس از انتخابش بعنوان دبیر کارگروه ملی ستاد احیای دریاچه ارومیه ضمن اشاره به اشتباهات فنی در اجرای تونل خط انتقال آب از زاب به دریاچه ارومیه اعلام کرد که ۱۰۰ درصد مصوبات سفر رییس جمهور به این استان برای احیای دریاچه، یعنی پنج هزار میلیارد ریال اختصاص یافته و هیچ مشکل اعتباری برای اتمام طرح‌های سخت افزاری انتقال آب به پیکره دریاچه ارومیه وجود ندارد.

اتمام طرح‌های سخت افزاری نجات دریاچه ارومیه! سرعت ترمیم شکستگی‌های داخل تونل انتقال آب به دریاچه ارومیه به اندازه‌ای خوب بود که پیش بینی اتمام ۱۸ ماهه آن با تلاش شبانه روزی و طی چندین شیفت کاری به هشت ماه هم نرسید و اکنون عملیات اجرایی تونل انتقال آب ۳۶ کیلومتری از سد کانی سیب در پیرانشهر به سمت دریاچه ارومیه پایان یافته است.

به گفته استاندار آذربایجان‌غربی، اعتبارات لازم و تکمیلی برای اتمام طرح که به بیش از ۱۰ هزار میلیارد ریال می‌رسید پس از سفر آیت الله رئیسی به آذربایجان‌غربی و نگاه ویژه ایشان به مطالبات مردمی و مشکلات زیست محیطی، به صورت ۱۰۰ درصد تامین و پرداخت شد تا این طرح اینک در آستانه بهره برداری قرار گیرد.

بسته انتقال آب از جنوب آذربایجان‌غربی به دریاچه ارومیه شامل سد کانی سیب با ظرفیت ۲۲۰ میلیون متر مکعبی، یک تونل ۳۵.۶ کیلومتری و یک کانال بتونی ۱۱ کیلومتری است که به رودخانه «گدار» متصل و پس از طی حدود ۲۸ کیلومتر سالانه نزدیک به ۶۵۰ میلیون متر مکعب آب وارد پیکره دریاچه ارومیه خواهد کرد.

این طرح که با اعتبارات صندوق توسعه ملی و توسط قرارگاه خاتم الانبیا اجرا شده یک شاهکار مهندسی ایرانی است تا جاییکه بسیاری از رسانه‌های آن ور آبی نیز از اتمام این طرح در شرایط سخت تحریمی انگشت به دهان مانده‌اند.

با همکاری مردم و تلاش شبانه روزی دولت سیزدهم، مردم آذربایجان غربی پس از سال‌ها انتظار روز جمعه با سفر همزمان آیت الله رئیسی به ارومیه به آرزوی خود در بهره‌برداری از خط انتقال و افتتاح تونل و کانال می‌رسند تا این ابر طرح آبی با اعتبار ۳۵ هزار میلیارد ریالی و ارزش روز بیش از ۳۰۰ هزار میلیارد ریال در احیای دریاچه ارومیه نقش آفرینی کند.