حفظ روایت‌های به‌جا مانده از هشت سال جنگ تحمیلی و تدوین آنها به صورت آثار مکتوب و صوتی، از وظایف اصلی بنیاد حفظ آثار و ارزش‌های دفاع مقدس است، مدیر ادبیات و تاریخ دفاع مقدس این بنیاد در استان اصفهان در این گفت‌وگو به تشریح اقداماتی می‌پردازد که این سازمان متولی آن است.

به گزارش خبرنگار پایگاه خبرى شهید یاران، راز ماندگاری حرف و حدیث‌های به جا مانده از جنگ را می‌شود در آثاری جست‌وجو کرد که نقلی است از شاهدان عینی و بازماندگان روزهای هشت سال جنگ تحمیلی، خاطرات گفته می‌شوند، تبدیل به کلمه که شدند، کنار هم می‌نشینند و چند مرتبه دستی به سر و رویشان کشیده می‌شود و در نهایت کتاب می‌شوند.

با یوسف علایی، مدیر ادبیات و تاریخ دفاع مقدس در بنیاد حفظ آثار و ارزش‌های دفاع مقدس همراه می‌شویم، این بار در خصوص آثار مکتوب به‌جا مانده از روزهای جنگ و آنچه که در بنیاد حفظ آثار در رابطه با کتب حوزه دفاع مقدس، می‌گذرد.

تشکل‌های مردمی در حوزه کتاب دفاع مقدس، بازویی قوی برای بنیاد

علایی با بیان اینکه فعالیت‌های ما در موضوع کتب دفاع مقدس بر اساس ابلاغی که به ما انجام گرفته است، انجام می‌شود، می‌گوید: معمولاً سالانه حدود ۶۰ عنوان کتاب در حوزه ایثار و شهادت در مجموعه ما تألیف و چاپ می‌شود، به طوری که در سال ۱۴۰۰ از ۴۳ عنوان کتاب رونمایی شد و در سال ۱۴۰۱ از حدود ۷۶ کتاب و امیدواریم تا هفته دفاع مقدس از حدود ۳۰ عنوان کتاب رونمایی داشته باشیم، برای این موضوع ما از توان تشکل‌های مردمی بهره می‌بریم، در واقع نقش اداره ما در این میان یک نقش راهبردی است، به عنوان مثال در شهرستان کاشان، آران، شهرضا، زرین‌شهر و نجف‌آباد تشکل‌های فعالی در حوزه نگارش کتاب، شناسایی کرده‌ایم، تشکیل این مجموعه‌ها، مردمی بوده که به دو صورت فعالیت می‌کنند یا نویسنده محور هستند یا رزمنده محور، البته گاهی هم خود رزمنده، مسؤلیت نویسندگی را برعهده می‌گیرد، کار به این صورت است که خود این افراد سوژه‌یابی و ضبط تاریخ شفاهی را عهده‌دار هستند و زمانی که محتوای مکتوب آماده شد و به مرحله چاپ رسید، ما به کمک آن‌ها می‌رویم.

وی می‌افزاید: با پتانسیلی که در استان اصفهان وجود دارد، شرایط مناسبی در این حوزه داریم، با حمایت‌های اندکی که داریم تلاش می‌کنیم تا این زنجیره تشکل‌های مردمی در حوزه نویسندگی دفاع مقدس، قطع نشود و به این واسطه افراد دیده شوند و انگیزه‌های آن‌ها تقویت و کمی از چالش‌های پیش روی آن‌ها کاسته شود.

رسالتی به وسعت حمایت از تاریخ شفاهی تا نگارش کتاب در موضوعات مختلف

مدیر ادبیات و تاریخ دفاع مقدس در بنیاد حفظ آثار و ارزش‌های دفاع مقدس استان اصفهان با بیان اینکه در بحث موضوعی حجم زیادی از کتاب‌های ما به صورت تاریخ شفاهی است، مثل خاطره، روایت، داستان، رمان، قصه‌های کودکانه با هدف آشنایی کودکان با موضوعات مربوط به جنگ، شعر، تصویر نقش زنان و روحانیون در حوزه دفاع مقدس و همچنین شهدای سلامت، ادامه می‌دهد: موضوعات پژوهشی، دانشگاهی، علمی و پایان‌نامه‌های دانشجویان مقاطع ارشد و دکترا در حوزه ایثار و شهادت و همین‌طور چاپ کتاب‌های خاص برای مخاطبین خاص مثل کتاب‌های اسنادی که سیری روایت گونه دارد در مجموعه ما انجام و مورد حمایت قرار می‌گیرند، به عنوان مثال بحث اسناد مربوط به بمباران استان اصفهان که شامل جمع‌آوری روزنامه‌های عراق و بازتاب آن‌ها و بازدید نماینده سازمان ملل از اماکن بمباران شده در این گونه کتاب‌ها گردآوری می‌شود، در واقع کتب تاریخ شفاهی کتاب مرجع محسوب می‌شود و برای تبدیل شدن به رمان، داستان و نمایشنامه در اختیار نویسندگان قرار می‌گیرند، درخصوص کتب تاریخ شفاهی باید بگویم معمولاً ناشرها دنبال چاپ این کتب نمی‌روند چراکه این کتاب‌ها مرجع هستند و مخاطبان آن‌ها هم، افراد خاصی هستند.

ترجمه آثار دفاع مقدس با بهره‌گیری از نخبه‌های پژوهشگر

علایی با اشاره به انجام کار ترجمه کتاب‌ها به زبان عربی و انگلیسی هم در بنیاد حفظ آثار و ارزش‌های دفاع مقدس می‌گوید: به عنوان مثال «کتاب این مرد پایان ندارد» سیدعلی بنی‌لوحی که به شخصیت شهید حاج‌قاسم سلیمانی پرداخته، قرار است در آینده به زبان عربی ترجمه شود و در اختیار کشورهای حوزه خلیج فارس و کشورهایی که درگیر جبهه مقاومت هستند، قرار بگیرد.‌

وی اضافه می‌کند: استفاده از نخبه‌ها به خصوص دانشجویان مقاطع ارشد و دکترا با انجام طرح‌های پژوهشی که جایگزین خدمت سربازی یا کسر خدمت آن‌ها می‌شود، ارتباط ما را با پژوهشگران تقویت کرده است، روال به این صورت است که معمولاً موضوعات توسط مجموعه در اختیار پژوهشگران قرار می‌گیرد، استاد راهنما انتخاب و تا زمانی که این کتب به مرحله تدوین و چاپ برسد توسط بنیاد مورد حمایت قرار می‌گیرند.

چاپ آثار نویسنده‌ها، حداقل حمایت بنیاد است

مدیر ادبیات و تاریخ دفاع مقدس در بنیاد حفظ آثار و ارزش‌های دفاع مقدس استان اصفهان با تاکید بر این‌که حداقل حمایت ما این است که کلیه هزینه‌های چاپ به تعداد محدود توسط ما انجام شود و تعدادی هم به صورت رایگان در اختیار نویسنده قرار بگیرد، اظهار می‌کند: این کار راهی برای تولید انبوه پیش پای نویسنده باز می‌کند. در واقع تمام تلاش ما در بنیاد حفظ آثار این است که سعی کنیم دغدغه‌ای از روی دوش نویسنده برداریم. شاید چاپ کتاب از نظر فرهنگی ریسک باشد اما بنیاد زیر بار این ریسک می‌رود و این کار را انجام می‌دهد چراکه یکی از رسالت‌های مجموعه ما، جمع‌آوری آثار مربوط به جنگ است که باید به شایستگی انجام شود.

وی ادامه می‌دهد: تصور کنید چقدر برای ما جذابیت دارد که بدانیم افراد حاضر در جنگ چالدران چه می‌خوردند، از چه لیوانی برای خوردن آب استفاده می‌کردند و کلی سوال دیگر، شاید این صحبت‌ها خاطرات دست آخر باشد اما از جذابیت خوبی برخوردار است، ما هم به دنبال این موضوع هستیم که برای ۵۰۰ سال دیگر سند تاریخی از دفاع مقدس‌مان باقی بماند که بسیار ارزشمند است.

علایی با بیان اینکه جمع‌آوری این آثار و اسناد، رسالت بنیاد است، تشریح می‌کند: به نظر من یک خاطره ساده هم ارزش ضبط، ثبت و تکثیر را دارد، فرض کنید یک روایت از زبان یک سرباز و فرمانده می‌تواند بسیار با هم متفاوت باشد، در خاطرم هست در یک روایت، سربازی گفته بود که در ایام دفاع مقدس ما را صبح زود از پادگان بیرون می‌بردند و غروب بر می‌گرداندند، این خاطره از زمان فرمانده جنگ وقتی مطرح شد این‌طور بود که حاج حسین خرازی دستور داده بود که بچه‌ها را صبح از پادگان خارج کنند و شب برگردانند چرا که دشمن تهدید کرده بود قرار است پادگان را بمباران کند، توجه کنید که این روایت‌ها، هر دو اصالت دارد و این مفاهیم است که کنار هم روانشناسی جنگ را نشان می‌دهد.

حرکت از تاریخ توصیفی به تحلیلی به منظور پر کردن حفره‌های موجود

مدیر ادبیات و تاریخ دفاع مقدس در بنیاد حفظ آثار و ارزش‌های دفاع مقدس استان اصفهان با اشاره به اینکه رویکرد جدید ما برای تدوین کتب دفاع مقدس این است که از تاریخ توصیفی به سمت تاریخ تحلیلی برویم چرا که حفره‌هایی که وجود دارد و ممکن است بهانه دست دشمن بدهد را پر کنیم، می‌گوید: همان‌طور که گفتم ممیزی و پالایش کتاب‌ها به طور کلی توسط بچه‌های ما انجام می‌گیرد و تمام تلاش ما این است که از جریان‌های دفاع مقدس، اسطوره‌سازی کاذب نداشته باشیم. به سمت شعار دادن حرکت نکنیم و آنچه هست را به صورت واقعی برای مخاطب بیان کنیم.

حمایت از نو قلم‌ها و نشر کتاب‌های صوتی

علایی در ادامه با حمایت از نوقلم‌ها و نشر کتاب‌های صوتی می‌گوید: یکی دیگر از وظایف ما فضا دادن به نو قلم‌ها است، نویسندگانی را داریم که سبک نگارش کتاب اول تا کتاب پنجمشان بسیار متفاوت شده است، برای این منظور دوره‌های آموزشی نویسندگی، ویراستاری، پیاده‌سازی، تاریخ نگاری‌و آموزش اصطلاحات نظامی برای نویسندگان برگزار می‌کنیم، تلاش ما این است که اصالت و همچنین لهجه اصفهانی در نگارش کتاب‌ها حفظ شود، خوب است اشاره کنم که سال گذشته حدود ۳۰ عنوان کتاب صوتی داشتیم و امسال امیدوار هستیم که تا هفته دفاع مقدس از ۲۰ کتاب صوتی رونمایی داشته باشیم، درواقع کتاب‌های صوتی همان کتاب‌های مکتوب هستند که با همکاری نهاد کتابخانه‌ها به صورت کتاب صوتی در می‌آیند و در این راستا تلاش کرده‌ایم که کیفیت را قربانی کمیت نکنیم.

مسابقه کتابخوانی، جلسات نقد کتاب و حمایت از نمایشگاه‌های کتاب

وی با اشاره به برگزاری مسابقه کتابخوانی به صورت سراسری می‌افزاید: طی دو سال گذشته در مسابقه کتابخوانی که برگزار کردیم حدود ۴۰ هزار نفر در این مسابقات شرکت داشتند، روال به این صورت بود که پنج کتاب انتخاب شد و ارتباط ما با مخاطبان به صورت تعاملی بود، به این ترتیب که برای یک سری مسابقه چهار گزینه‌ای پیش‌بینی کردیم، برای کودکان مسابقه نقاشی و بخش دل‌نوشته و مقاله نویسی هم داشتیم، به واسطه مسابقه کتابخوانی، نقاشی‌های خوبی هم از بچه‌ها به دست ما رسید که این آثار در حال تبدیل شدن به کتاب است.

علایی اضافه می‌کند: همچنین نمایشگاه‌های مختلف کتاب در طول سال هم برگزار می‌کنیم و از سایر نمایشگاه‌های کتاب هم حمایت می‌کنیم، جلسات نقد کتاب از دیگر برنامه‌های ما است که بر اساس ضرورت در طول سال برگزار می‌شود، به طور کلی آثاری با موضوع نمایشنامه، فیلمنامه، کتاب‌های صوتی، ترجمه کتاب‌های مناسب، نقاشی کودکانه و نیز داستان دفاع مقدس برای کودک از جمله کتاب‌هایی است که توسط بنیاد حفظ آثار تولید و مورد حمایت قرار می‌گیرد.