عملکرد فرابورس ایران در سال قبل نشان می دهد، پذیره نویسی سهام یکی از روشهای جذاب تامین مالی است و شرکتها سال قبل 250 هزار میلیارد تومان از طریق این بازار تامین مالی کرده اند.
 یکی از ماموریتهای بازار سرمایه نقش آفرینی در تامین مالی برای شرکتهای بورسی و فرابورسی است. بررسی کارنامه فرابورس ایران در ۲۳۷ روز معاملاتی سال ۱۴۰۱ نشان می‌دهد، این رکن بازار سرمایه رشد و صعود متغیرهای مهم معاملاتی اعم از ارزش بازار، حجم و ارزش کل معاملات را تجربه کرد و با بازدهی شاخص کل همراه شد.
به این ترتیب در سالی گذشته ارزش کل بازار فرابورس ۳۱ درصد بیشتر شد و سرمایه‌گذاران حاضر در این بازار با رشد بیش از ۶ هزار واحدی شاخص کل توانستند به طور میانگین بازدهی ۳۳ درصدی را در پایان سال کسب کنند.
در سالی که گذشت فرابورس همچنین تامین مالی حدود ۲۵۰ هزار میلیارد تومانی را از چهار طریق عرضه‌های اولیه، اسناد خزانه اسلامی، پذیره‌نویسی و افزایش سرمایه شرکت‌ها برای بنگاه‌های اقتصادی، سرمایه‌گذاران، صنایع، دولت و … به ارمغان آورد که افزایش ۳۱ درصدی را نسبت به ۱۴۰۰ نشان می‌دهد.
فرابورس ۳۱ درصد بزرگتر شد
برای بررسی کارنامه فرابورس در قدم اول نگاهی به عملکرد کلی بازار داریم. آمارها نشان می‌دهند شاخص کل فرابورس در آخرین روز کاری سال گذشته با ثبت رکوردی تازه در سطح ۲۴ هزار و ۳۹۴ واحد به کار خود پایان داد. این متغیر طی مدت مورد بررسی رشد ۳۳ درصدی را ثبت کرد.
همچنین آمارها از بزرگ شدن بازار فرابورس در سال گذشته خبر می‌دهد. این بازار طی یک سال ۳۱ درصد بزرگ‌تر شد و ارزش آن به بیش از ۲٫۲ میلیون میلیارد تومان رسید.
ارزش کل بازار سهام نیز طی این مدت با رشدی ۳۳ درصدی همراه شد و در سطح ۱٫۸ میلیون میلیارد تومان قرار گرفت.
بررسی‌ها همچنین نشان می‌دهد، در ۲۳۷ روز معاملاتی سال گذشته بیش از ۱٫۲ هزار میلیارد برگه انواع دارایی مالی شامل سهام و اوراق قابل معامله در بازارهای فرابورس خرید و فروش شده که ارزش این مبادلات بالغ بر ۱۰٫۵ میلیون میلیارد تومان بوده است. به این ترتیب سال قبل حجم معاملات ۹۷ درصد و ارزش معاملات ۱۲۶ درصد افزایش داشته است.
همچنین طی مدت مورد بررسی تعداد نمادهای اصلی پذیرش‌شده و یا درج‌شده در بازارهای فرابورس با رشد ۱۳ درصدی به ۶۶۴ عدد رسید.
جزییات نمادهای فرابورسی در آخرین روز معاملاتی سال گذشته
سال ۱۴۰۱ تعداد ۷۵ نماد معاملاتی به کل بازارهای فرابورس اضافه شد که نسبت به سال قبل رشد ۱۳ درصدی داشت. به این ترتیب ۲۳ نماد به مجموع نمادهای بازارهای اول، دوم، پایه و بازار شرکت‌های کوچک و افزوده شده که ۱۳ نماد آن متعلق به بازار اول است.
همچنین در حوزه اوراق و صندوق‌های پذیرش‌شده نیز شاهد ورود ۴۰ نماد اوراق با درآمد ثابت بودیم که رشد ۳۴ درصدی را نسبت به سال ۱۴۰۰ ثبت کرده است. همچنین در این مدت ۲۶ صندوق سرمایه‌گذاری قابل‌معامله یا ETF جدید وارد فرابورس شد که نسبت به سال پیش از آن با افزایش ۵۲ درصدی همراه بود.
رصد معاملات ماهانه فرابورس
پرونده ۱۲ ماهه شاخص کل فرابورس در سال ۱۴۰۱ دو نیمه کاملا متفاوت دارد، شاخص کل این بازار در حالی طی نیمه اول سال در سراشیبی قرار داشت که از مهرماه شاهد صعود آیفکس بودیم. به این ترتیب شاخص کل که کار خود را در فروردین ۱۴۰۱ در محدوده ۲۰ هزار و ۷۶۳ واحدی آغاز کرده بود در پایان سال تا ارتفاع ۲۴ هزار واحدی بالا آمد.
رصد ارزش معاملات ماهانه نیز نشان می دهد، طی این مدت بیشترین ارزش معاملات سهام در اسفندماه رقم خورده به طوری که طی این ماه بالغ بر ۱٫۳ میلیون میلیارد تومان معاملات به ثبت رسید.
همچنین طی سالی که گذشت به طور میانگین ماهانه بیش از ۱۰۴ میلیارد برگه انواع دارایی مالی به ارزش حدود ۸۸۰ هزار میلیارد تومان داد و ستد شد.
کوچک‌های فرابورسی در صدر نشستند
نگاهی به ارزش معاملات بازارها حاکی از قابل ملاحظه بودن رشد ارزش معاملات در بازارهای شرکت‌های کوچک و متوسط و ابزارهای مشتقه در مقایسه با سایر بازارهاست. به این ترتیب طی مدت مورد بررسی در بازار شرکت‌های کوچک و متوسط و بازار ابزارهای مشتقه به ترتیب شاهد رشد ۷۰۵ و ۴۰۳ درصدی ارزش معاملات نسبت به سال ۱۴۰۰ بودیم.
طی سالی که گذشت در بازار شرکت‌های کوچک و متوسط بیش از ۵۷۱ میلیارد تومان معاملات به ثبت رسید، همچنین حدود ۵۹۳ میلیارد تومان معاملات در بازار ابزارهای مشتقه انجام شد.
بررسی‌ها نشان می دهد پارسال ۳۳ درصد حجم معاملات در بازار ابزارهای نوین مالی انجام شد. طی این مدت بیش از ۴۱۳ میلیارد برگه دارایی مالی به ارزشی بالغ بر ۱۰ میلیون میلیارد تومان در این بازار داد و ستد شد.
پس از آن بازار پایه با در اختیار گرفتن ۲۶ درصد حجم معاملات، رتبه دوم را تصاحب کرد. در این بازار معاملات بیشتر از ۳۲۰ میلیارد ورقه سهم به ارزشی بالغ بر ۱۴۰ هزار میلیارد تومان انجام شد.
بازار اول هم با معاملات ۲۶۶ میلیارد برگه سهمی ۲۱ درصد از حجم معاملات را در اختیار داشت و ارزش معاملات این بازار بیش از ۱۴۶ هزار میلیارد تومان ثبت شد.
از لحاظ ارزش معاملات طی مدت مورد بررسی ۹۶ درصد از کل معاملات بازار متعلق به بازار ابزارهای نوین مالی بود.
ETFها پارسال برنده بودند
در سالی که گذشت فرابورس شاهد رشد ۲۲ درصدی در ارزش معاملات سهام بود. همچنین حجم معاملات سهام نیز ۶۳ درصد زیاد شد. در بخش اوراق بدهی نیز رشد بیش از ۱۳۰ درصدی حجم و ارزش معاملات به ثبت رسید.
حوزه صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله یا همان ETF ها نیز نشان می‌دهد پارسال با رشد ۲۱۸ درصدی در ارزش معاملات و ۳۲۱ درصدی در حجم معاملات، رونق خوبی داشتند. همچنین معاملات ثانویه گواهی تسهیلات مسکن نیز ۵۵ درصد نسبت به سال ۱۴۰۰ بیشتر شد.
بازارهای فرابورس چقدر بزرگ شدند؟
نگاهی به آمار و ارقام ارزش کل بازار سال ۱۴۰۱ به تفکیک نوع بازار، در حالی حکایت از رشد ۳۱ درصدی ارزش کل بازارها دارد که بازار اول با رشدی ۶۶ درصدی نسبت به سال ۱۴۰۰ توانسته بیشترین افزایش را از آن خود کند. این بازار با ارزشی ۲۸۷ هزار میلیارد تومانی ۱۳ درصد از ارزش کل بازار فرابورس را در اختیار دارد.
بازار دوم نیز سال قبل ۲۴ درصد بزرگتر شد، این بازار با ارزش بیش از یک میلیون میلیارد تومانی، ۴۶ درصد از ارزش کل بازار فرابورس را به خود اختصاص داده است.
همچنین بازار پایه پارسال ۴۱ درصد بزرگ‌تر شد، این بازار ۲۰ درصد از کل ارزش بازار را در اختیار دارد. بازار ابزارهای نوین مالی هم در حالی مثل بازار پایه ۲۰ درصد از سهم ارزش کل بازار را تصاحب کرده که پارسال ۲۲ درصد بزرگتر شد.
نقدشونده‌ترین بازارها با معیار «سهام شناور»
از سوی دیگر بررسی مقایسه‌ای سهام شناور آزاد بازارها نشان می‌دهد بازار پایه فرابورس با حضور ۱۸۰ شرکت در تابلوهای رنگی خود و میانگین شناوری نزدیک به ۳۹ درصد در سهام، اولین بازار با بیشترین تعداد شرکت و بالاترین میانگین سهام شناور است.
پس از آن بازار اول فرابورس با حضور ۷۹ شرکت و شناوری ۳۳ درصدی رتبه دوم را دارد. بازار دوم فرابورس نیز با فعالیت ۸۶ شرکت و شناوری ۲۱ درصدی در سکوی سوم ایستاده است.
در مجموع کل بازارهای سهام فرابورس با حضور ۳۵۰ شرکت در پایان سال گذشته میانگین سهام شناوری نزدیک به ۳۳ درصد داشتند.
شیمیایی‌ها صدرنشین صنایع فرابورسی
آمار و ارقام همچنین نشان می‌دهد سال قبل بیش از ۱٫۷ میلیون میلیارد تومان ارزش معاملات خرد بازار سهام در فرابورس بوده است که محصولات شیمیایی با معاملاتی به ارزش ۱۸۸ هزار میلیارد تومان، ۱۱ درصد از کل معاملات خرد را در اختیار گرفت. فلزات اساسی و سرمایه‌گذاری‌ها نیز هرکدام ۱۰ درصد از این معاملات را به خود اختصاص دادند و پس از آن‌ها بانکی‌ها با معاملاتی به ارزش ۱۳۹ هزار میلیارد تومان، ۸ درصد ارزش معاملات خرد را از آن خود کردند.
بزرگ‌ترین و کوچک‌ترین صنایع بازار
ارزش کل بازار به تفکیک گروه‌های صنعت در سال قبل نشان می‌دهد محصولات شیمیایی با در اختیار داشتن ۲۰ درصد از کل ارزش بازار، بزرگ‌ترین گروه فرابورسی است.
پس از آن اوراق تأمین مالی ۱۸ درصد از ارزش کل بازار را در اختیار دارد. رتبه سوم به فلزات اساسی رسیده که ۸ درصد ارزش بازار را به خود اختصاص داده است و پس از این گروه، سه صنعت استخراج کانه‌های فلزی، بیمه و صندوق بازنشستگی و سرمایه‌گذاری‌ها هرکدام به صورت جداگانه ۷ درصد از ارزش بازار را در اختیار خود دارند.
رشد ۳۱ درصدی تامین مالی در سال ۱۴۰۱
سال گذشته صنایع مختلف با روش‌های متنوعی نزدیک به ۲۵۰ هزار میلیارد تومان از فرابورس تأمین مالی کردند که نسبت به سال ۱۴۰۰ با رشدی ۳۱ درصدی همراه بوده است.
در حالی فرابورس ایران چهار روش عرضه اولیه، اسناد خزانه اسلامی، پذیره‌نویسی و افزایش سرمایه شرکت‌ها را برای تأمین مالی از مسیر این بازار ایجاد کرده که اعداد و ارقام نشان می‌دهد «پذیره‌نویسی» جذاب‌ترین روش تأمین مالی در سال گذشته بوده و بالغ‌بر ۱۶۰ هزار میلیارد تومان تجهیز منابع از این طریق در فرابورس ایران انجام شده است. این عدد نسبت به سال ۱۴۰۰ رشدی ۷۴ درصدی داشته است.
همچنین سال گذشته ۵۱ هزار میلیارد تومان تأمین مالی از طریق انتشار اسناد خزانه اسلامی انجام شده است.
پارسال شرکت‌ها با تأمین مالی نزدیک به ۳۵ هزار میلیارد تومانی با افزایش سرمایه، رشد ۱۵۱ درصدی را در این بخش نسبت به سال ماقبل، رقم زدند. همچنین از مسیر عرضه‌های اولیه نیز سال قبل ۳ هزار و ۷۰۰ میلیارد تومان تأمین مالی به ثبت رسید.
بررسی‌ها از جزییات پذیره‌نویسی‌ها در فرابورس نشان می‌دهد که سال گذشته ۱۰۶ مورد پذیره‌نویسی به ثبت رسیده است. از این عدد، ۷۴ پذیره‌نویسی از طریق انتشار اوراق مشارکت، مرابحه، دین، منفعت، قرض‌الحسنه و گواهی سپرده سرمایه‌گذاری خاص و عام بوده که مجموع آن به بیش از ۱۵۴ هزار میلیارد تومان رسیده است.
همچنین ۲۶ پذیره‌نویسی واحدهای صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله انجام شده که ارزش آن ۴ هزار و ۶۰۰ میلیارد تومان بوده است. همچنین ۴ پذیره‌نویسی سهام در دست انتشار شرکت‌های سهامی عام در شرف تأسیس و دو پذیره‌نویسی به روش سلب حق تقدم نیز سال گذشته انجام شده است که مجموع همه این پذیره‌نویسی‌ها به بیش از ۱۶۰ هزار میلیارد تومان می‌رسد.
بر اساس آمار اعلام شده، طی سال گذشته ۲۰ عرضه اولیه سهام در فرابورس به ثبت رسیده است. جزییات نشان می‌دهد دو عرضه اولیه «ددانا» و «درازی» به روش ثبت سفارش در بازار اول رقم خورده‌اند.
همچنین سه نماد «تماوند»، «غپونه» و «پارتا» در بازار دوم فرابورس با روش گشایش نماد، عرضه اولیه شدند. در ادامه فرابورس ایران سال گذشته شاهد ۱۱ عرضه اولیه به روش حراج نیز بوده است. به این ترتیب نمادهای حگهر، فروسیل، فغدیر، کایزد، گلدیرا، وطوبی، فسوژ، غدانه، ثجنوب، بکابل و شملی در سال ۱۴۰۱ به روش حراج عرضه اولیه شدند. همچنین دو نماد تپسی و فرود دو عرضه اولیه فرابورسی به روش گشایش در بازار دوم فرابورس بودند.
چند اتفاق مهم و ثبت‌شدنی در تاریخ بازار سرمایه
در بخش تأمین مالی طی سالی که گذشت، فرابورس ایران چند اتفاق مهم را برای اولین بار رقم زد. از جمله آن‌ها عرضه اولیه سهام «تپسی» به عنوان اولین شرکت در حوزه اقتصاد دیجیتال بود که از مسیر فرابورس وارد بازار سرمایه شد.
همچنین شرکت‌های مهمی مثل گلدیران و انتخاب به عنوان بزرگ‌ترین تولیدکنندگان لوازم صوتی-تصویری و خانگی با برندهایی نام‌آشنا در بین خانواده‌های ایرانی، از بستر فرابورس وارد بازار سرمایه شدند.
در سالی که گذشت بازار سرمایه برای اولین بار شاهد ورود نخستین صندوق املاک و مستغلات بود. به این ترتیب که پذیره‌نویسی صندوق املاک و مستغلات ارزش مسکن نقطه عطفی برای پیوند دو بازار مسکن و سرمایه شد که در فرابورس به سرانجام رسید.
همچنین اولین صندوق شاخصی و صندوق تضمین اصل سرمایه نیز طی سال قبل با روش پذیره‌نویسی و از مسیر فرابورس به بازار سرمایه راه یافتند. به این ترتیب فرابورس در سال ۱۴۰۱ نیز مثل تمامی ‌سال‌های گذشته توانست به رسالت خود در راستای طراحی، راه‌اندازی و ورود نخستین ابزارهای نوین مالی به بازار سرمایه به خوبی عمل کند.