هر ساله ۱۸ مهرماه روز ملی گرامیداشت زاینده‌رود یا زنده‌رود است؛ رودخانه‌ای که به‌عنوان نماد هویتی و فرهنگی شناخته می‌شود اما چند سالی است که حال خوبی ندارد؛ گویی که صدها سال ‌پیش خشک شده و حیاتی نداشته است اما آیا نمی‌توان این رودخانه را بار دیگر جاری دید؟

به گزارش پایگاه خبری شهید یاران به نقل از ایسنا، زاینده‌رود که بزرگترین رودخانه مرکزی ایران است و سد زاینده‌رود واقع در ۱۱۰ کیلومتری غرب اصفهان که روی رودخانه زاینده‌رود ساخته شده، یکی از مهم‌ترین سدها در حوضه آبریز فلات مرکزی است؛ فلاتی که بیش از ۵۰ درصد مساحت کشور را دربر می‌گیرد. این سد به‌صورت روزانه آب مورد نیاز شرب بیش از ۵ میلیون نفر، آب مورد نیاز کشاورزی در حاشیه زاینده‌رود، آب مورد نیاز صنایع سنگین حوزه مرکزی اصفهان از جمله ذوب آهن، صنایع نظامی، فولاد مبارکه، پالایشگاه، نیروگاه، سیمان سپاهان، پلی اکریل و سایر صنایع کوچک و بزرگ در حاشیه زاینده‌رود را تأمین می‌کند
این رودخانه تنها یک کانال آبرسانی نیست که هرزمان بتوان جریان آب در آن را قطع یا وصل کرد بلکه یک زیست‌بوم دارای حق‌آبه محیط زیستی است که نقش مهمی نیز در تغذیه سفره‌های آب زیرزمینی دارد؛ سفره‌هایی که خشک شدن آن‌ها باعث فرونشست زمین شده است و بسیاری از سازه‌ها و زیرساخت‌ها از جمله سازه‌های تاریخی اصفهان را تهدید می‌کند.
بیشتر بخوانید: عواملی نفس زاینده‌رود را به شماره انداخته‌اند
در چنین شرایطی بستن جریان این رودخانه ‌به همراه برداشت‌های کنترل نشده از آب زیرزمینی می‌تواند پیامدهای متعددی را از جمله فرونشست زمین به‌همراه داشته باشد، با این حال آنچه به‌عنوان مهم‌ترین کارکرد زاینده رود مطرح می‌شود، نقش آن در تامین آب شرب بسیاری از شهرها و روستاها است و همین مساله باعث شده که به بهانه ذخیره آب برای مصارف شرب جریان این رودخانه قطع و تنها گاهی برای مصارف کشاورزی رهاسازی شود.

آخرین وضعیت زاینده‌رود چگونه است؟

در حال حاضر ذخیره سد مخزنی زاینده‌رود به زیر خط قرمز رسیده که با ظرفیت نرمال یک میلیارد و ۲۳۹ میلیون متر مکعب در پایان سال آبی گذشته به ۱۷۶ میلیون مترمکعب رسید. ذخیره آبی سد زاینده‌رود نسبت به سال گذشته ۲۳درصد کاهش داشته که شامل ۲۴۹ میلیون متر مکعب بوده و ۲۰ درصد حجم سد را دربر می‌گرفته و ذخیره آب این سد در مقایسه با متوسط بلندمدت، ۷۶ درصد کاهش یافته است.
پیش‌شرط ذخیره آبی ۴۰۰ میلیون مترمکعبی سد زاینده‌رود تا پایان سال آبی جاری و تحویل حق‌آبه کشاورزان در پاییز امسال نه‌تنها محقق نشده بلکه اکنون ذخیره این سد به کمتر از ۲۰۰ میلیون مترمکعب رسیده و نگرانی‌هایی در تأمین آب شرب اصفهانی‌ها وجود دارد.
براساس اعلام شرکت آب منطقه‌ای اصفهان تا پایان سال آبی ( شهریور ۱۴۰۱)، ۸۵ درصد مخزن سد زاینده‌رود با ذخیره آبی ۱۷۹ میلیون مترمکعبی خالی بود همچنین براساس آخرین آمار، ورودی سد زاینده‌رود از ابتدای سال آبی جاری تا ۲۸ شهریورماه، ۹۶۷ میلیون مترمکعب گزارش شد، در حالی‌که در سال آبی گذشته ۷۴۵ میلیون مترمکعب و در بلندمدت ۱۳۵۷میلیون مترمکعب و خروجی سد زاینده‌رود در سال آبی جاری ۱۰۱۳ میلیون مترمکعب بود، درحالی‌که در مدت مشابه سال آبی گذشته ۶۷۱ میلیون مترمکعب و در متوسط بلندمدت ۱۳۴۱میلیون مترمکعب ثبت شد.
هم‌اکنون ذخیره سد زاینده‌رود به کمتر از ۱۸۰ میلیون متر مکعب رسیده و بیش از ۸۵ درصد ظرفیت سد خالی است و بر اساس گزارش هواشناسی استان، کم بارشی‌ها در پاییز ۱۴۰۱ به طور محسوس ادامه داشته است و احتمالاً بارندگی‌ها از اواسط آذرماه آغاز خواهد شد که در صورت تداوم مصرف فعلی، نگرانی‌هایی در تامین آب شرب استان به وجود خواهد آمد.
همچنین شرکت آب و فاضلاب استان اصفهان در اطلاعیه‌ای با توجه به کاهش بارندگی‌ها و افت منابع تامین آب، درباره تامین آب شرب اصفهان و ضرورت صرفه جویی و مدیریت بهینه مصرف آب به مردم هشدار داده است.
در این راستا علی سلاجقه – رییس سازمان حفاظت محیط زیست – درباره احیای زاینده‌رود اظهار می‌کند: با نمایندگان استان اصفهان در مجلس جلساتی داشتیم که اولین بحث این است که علاوه بر حق‌آبه تالاب گاوخونی، حق‌آبه زاینده‌رود را هم از وزارت نیرو مطالبه کنیم که این کار منجر به افزایش تحقق مجموع حق‌آبه تالاب‌ها می‌شود. حق‌آبه تالاب گاوخونی و زاینده‌رود بعد از حق‌آبه شرب در اولویت است و با وزارت نیرو صحبت کردیم تا دریچه‌ها را باز کند و با حداقل آب موجود این کار را انجام دهیم.
از سوی دیگر چندی پیش نیز علی اکبر محرابیان – وزیر نیرو – اعلام کرد که یکی از مهم‌ترین برنامه‌های ما احیای زاینده‌رود بوده که به‌طورقطع امکان‌پذیر است. منظور از احیا، تأمین آب مطمئن و پایدار است. به گفته او جلسات متعددی با مسئولان مرتبط تشکیل شده و در زاینده‌رود پروژه‌های مختلف به‌صورت نیمه‌کاره رها شده است. اکنون با همفکری

و همگرایی با متخصصان، برنامه‌ها به گونه‌ای طراحی شده است که به مرحله اجرا برسد، اگرچه عملیات اجرایی این طرح شروع شده اما کند است؛ برنامه داریم که سرعت کار افزایش یابد البته به‌شرط اینکه تأمین منابع مالی آن به‌موقع انجام شود.
بیشتر بخوانید: سد خالی زاینده‌رود و روزهایی سخت در انتظار اصفهان
به گزارش ایسنا، بسیاری از کارشناسان در شرایط فعلی سد زاینده‌رود، نگران تأمین آب شرب جمعیت ۵ میلیون نفری اصفهان بزرگ هستند. رسانه‌ها نیز از چندی قبل این هشدار را داده بودند و حتی برخی کارشناسان نگرانی‌های خود را مبنی بر دچار شدن زاینده رود به سرنوشت سد اکباتان ابراز کرده بودند. به نظر می‌رسد باتوجه به هشدارهای هواشناسی، تاخیر در بارش‌های پاییزی سال جاری، منابع آبی را بسیار تحت تاثیر قرار داده است و این وضعیت می‌تواند بر تامین آب شرب منطقه تاثیر زیادی بگذارد.