قلم هژار؛ ثروتی ماندگار در ادبیات کردی

شعرهای او سرشار از عاطفه، اندیشه و پیام است؛ از اشعار عاشقانه و طبیعت‌گرایانه تا سروده‌هایی که بیانگر رنج‌های اجتماعی هستند. او زبان کُردی را نه تنها وسیله‌ای برای بیان احساسات، بلکه ابزاری برای پاسداری از هویت فرهنگی و ملی می‌دانست. یکی از برجسته‌ترین آثار او، ترجمه‌ی شاهنامه فردوسی به زبان کُردی است که نشان‌دهنده تسلط بی‌نظیر او بر هر دو زبان فارسی و کُردی و عشق عمیقش به میراث فرهنگی مشرق‌زمین است.

ماموستا هژار، با نام اصلی عبدالله شرفکندی، یکی از برجسته‌ترین چهره‌های فرهنگی و ادبی ملت کُرد در سده بیستم است. او نه تنها شاعر و نویسنده‌ای توانا بود، بلکه زبان‌شناس، مترجم و اندیشمندی فرهیخته نیز به شمار می‌رفت. زادگاهش شهر مهاباد بود، سرزمینی که همواره الهام‌بخش شعر و تفکر او بود. زندگی هژار، بازتابی از دردها، آرزوها، مبارزات و فرهنگ مردم کُرد است.

شعرهای او سرشار از عاطفه، اندیشه و پیام است؛ از اشعار عاشقانه و طبیعت‌گرایانه تا سروده‌هایی که بیانگر رنج‌های اجتماعی هستند او زبان کُردی را نه تنها وسیله‌ای برای بیان احساسات، بلکه ابزاری برای پاسداری از هویت فرهنگی و ملی می‌دانست. یکی از برجسته‌ترین آثار او، ترجمه‌ی شاهنامه فردوسی به زبان کُردی است که نشان‌دهنده تسلط بی‌نظیر او بر هر دو زبان فارسی و کُردی و عشق عمیقش به میراث فرهنگی مشرق‌زمین است.

ماموستا هژار با قلمی پرقدرت و ذهنی درخشان، سهم بزرگی در بالندگی ادبیات کُردی ایفا کرد و امروز نیز، آثار و اندیشه‌هایش الهام‌بخش نسل‌های جدید شاعران و نویسندگان است. او نه تنها در حافظه فرهنگی مردم کُرد، بلکه در تاریخ ادبیات معاصر خاورمیانه جایگاهی ماندگار دارد.

در آستانه روشناییِ واژه‌ها و در سایه‌سار خاطره‌ای از مردی که واژگان را به آینهٔ جان بدل می‌کرد، نخستین دورهٔ «جایزه‌ی قلم هژار» همچون نهالی تازه‌نفس، اما ریشه‌دار، در دل فرهنگ کُردستان جوانه زد. این جایزه، نه تنها بزرگداشتی‌ست بر نام بلند ماموستا هژار، بلکه تجلیل از روح سرکش و آگاهِ ادبیاتی‌ست که از درون کوه‌ها و دشت‌های این سرزمین، نغمه‌ی بیداری و امید سر داده است.

جایزه‌ی قلم هژار، در دور نخست خود، نه صرفاً به انتخاب بهترین اثر ادبی، بلکه به ارج‌گذاری به صدای اصیلی پرداخت که ریشه در فرهنگ، زبان، درد و رؤیای مردم دارد. آنانی که در سکوت کاغذ، فریاد ملتشان را نگاشته‌اند، و با جوهر اندیشه، خاک تشنهٔ حقیقت را سیراب کرده‌اند، اکنون به نام هژار، مورد ستایش قرار می‌گیرند.

این جایزه، نه تنها انگیزه‌ای برای نویسندگان و شاعران نسل امروز است، بلکه پلی‌ست میان گذشته‌ای پربار و آینده‌ای پرفروغ. چرا که قلم هژار، تنها ابزاری برای نوشتن نبود؛ آن شعله‌ای بود در دل تاریکی، که راه را برای بسیاری از اهل قلم روشن کرد.

نخستین دورهٔ این جایزه، نشانه‌ای‌ست از آغازی نو؛ آغاز حرکتی فرهنگی که در آن ادبیات، نه در حاشیه، که در متنِ زندگی ایستاده است. نویدبخش دورانی‌ست که در آن، زبان مادری چون نغمه‌ای جاودان، در گوش جان‌ها طنین خواهد انداخت، و نام هژار، چون فانوسی روشن، راه را نشان خواهد داد.

به گزارش خبرنگار پایگاه خبری شهید یاران از کردستان؛آرش زره تن لهونی عصر روز پنجشنبه ۸ خرداد در مراسم اختتامیه جایزه بین المللی «قلم هه‌ژار»  که در دانشگاه کردستان برگزارشد، ضمن تقدیر از ادیبان، نویسندگان، شاعران و برگزارکنندگان این رویداد فرهنگی، تلاش‌ اساتید، مسئولان دانشگاه کردستان و همه کسانی که برای برگزاری این رویداد طی ماه‌های گذشته تلاش کردند را ارج نهاد.

وی با اشاره به جایگاه علمی و فرهنگی ماموستا هه‌ژار در ادبیات کردی اظهار کرد: ماموستا هه‌ژار  یکی از بارزترین شخصیت‌ها و اندیشمندان کرد و نمونه کم نظیری از دانشمندانی است که محدود به یک جغرافیا و قلمرو نیست و در عین حال یکی از سرمایه‌های فرهنگی ایران اسلامی است و این الگویی برای نسل‌های آینده است.

استاندار کردستان ادامه داد: آثار ماموستا هژار یادآور این است که زبان کردی بخش مهمی از سرمایه فرهنگی ایران است و وظیفه همه ماست که نسبت به تقویت و اعتلای این سرمایه مهم فرهنگی گام برداریم.

طبق گفته زره‌تن لهونی این رویداد فرهنگی را فقط بزرگداشت یک شخصیت ادبی نیست بلکه ادای احترام به تمامی کسانی است که با قلم‌شان چراغ هدایتگر و هویتی است که بخشی از آنها در این جمع عزیز حاضر هستند.

وی با اشاره به اینکه شهر سنندج از دیرباز مرجع و مرکز فرهنگ و هنر در مناطق کردنشین بوده است یادآور شد: جایزه قلم هه‌ژار یکی از بزرگترین رویدادهای حوزه ادبیات در مناطق کردنشین است. .

استاندار کردستان تصریح کرد: این رویداد نماد نگاه فرهنگی نظام است، نگرشی که در آن ارج نهادن به مفاخر ادبی کرد و دیگر مفاخر ایران زمین از سایر قومیت‌ها هم نه تنها یک تشریفات بلکه یک ضرورت تمدنی است.

حجت‌الاسلام عبدالرضا پو ذهبی نیز در مراسم اختتامیه جایزه قلم هژار با اشاره به آیه ۷۰ سوره اسرا، بر تکریم و شرافت انسانی فارغ از زبان، دین و مرام تاکید کرد.

وی در سخنان خود، احترام به زبان هر قوم را احترام به انسانیت دانست و اظهار داشت: عقاید انسان‌ها را می‌توان نپذیرفت، اما زبان، قومیت و ملت‌ها محترم هستند و نمی‌توان کسی را به خاطر زبانش مورد سوال قرار داد.

نماینده ولی فقیه در کردستان با اشاره به تاریخ ادبیات کردی و فارسی،به نقش شخصیت هایی چون ماموستا هیمن و ماموستا هژار در اعتلای زبان کردی و در عین حال احترام به زبان فارسی پرداخت.

حجت‌الاسلام پورذهبی با رد هرگونه سوءتفاهم درباره ترویج زبان کردی، خاطرنشان کرد: نه فرهیختگان کردستان نسبت به زبان فارسی حساسیتی دارند و نه حاکمیت از ترویج زبان کردی واهمه‌ای دارد.

جایزه «قلم هژار» مصداقی برای ادامه مسیر است

عادل سی و سه مرده رئیس دانشگاه کردستان در مراسم اختتامیه «جایزه قلم هژار» اظهار کرد: کردستان از دیرباز در ذهن و زبان مردم ایران و منطقه، با فرهنگ عجین شده است؛ فرهنگی که به فرموده رهبری معظم انقلاب، نه تنها فرهنگ ایرانی، بلکه فرهنگ انسانی است.

وی با اشاره به جایگاه زبان کُردی به عنوان زبان مادری میلیون‌ها نفر، آن را زبان روایت، شعر و اندیشه توصیف کرد و افزود: ادبیات کُردی وسیله‌ای برای حفظ هویت و پلی ارتباطی میان نسل‌هاست و وظیفه ما در دنیایی که بسیاری از زبان‌ها در معرض فراموشی‌اند، حفظ، گسترش و باروری این فرهنگ غنی است.

سی‌وسه مرده، کوشش برای نوشتن، ترجمه و خلق آثار ادبی به زبان کُردی را گامی اساسی برای حفظ یکی از سرمایه‌های گرانبهای تمدن بشری دانست و از «هژار»، نامی درخشان در این مسیر یاد کرد.

رئیس دانشگاه کردستان افزود: جایزه قلم هژار نماد احترام به تمامی کسانی است که بی‌ادعا در سکوت کتابخانه‌ها و خلوت ذهن به حفظ واعتلای زبان کُردی جان بخشیده‌اند.

سی وسه مرده گفت: ماموستا هژار با قامتی استوار در برابر فراموشی ایستاد و با قلم هژار خود، راه را برای بیان و ترجمه در زبان کُردی مهیا کرد.

جایزه قلم هه‌ژار گامی مؤثر در تحقق حقوق فرهنگی مردم کردستان

ماموستا صلاح‌الدین آشتی نیز در مراسم اختتامیه جشنواره جایزه قلم هژار بر حق مسلم آموزش به زبان مادری تأکید کرد و افزود: خواندن و نوشتن به زبان کُردی، حقی است که باید ادا شود و فرزندان ما نباید از این حق اساسی محروم بمانند.

وی از هر فردی که نسبت به تضییع حق خود احساس درد می‌کند، خواست تا با قلم و اراده وارد میدان شده و در راستای احقاق حقوق فرهنگی، به‌ویژه در زمینه زبان و ادبیات کُردی، اقدام کند.

وی همچنین تأکید کرد: هرچند زبان فارسی پلی میان مردم ایران و کشورهای دیگر است، اما نباید زبان‌های محلی را به بهانه رسمیت بخشیدن به یک زبان نادیده گرفت.

عضو شورای سیاستگذاری جایزه قلم هژار ابراز امیدواری کرد که جایزه قلم هه‌ژار آغازی برای تغییرات گسترده در حوزه فرهنگ و ادبیات کُردی باشد و گامی مؤثر در تحقق حقوق فرهنگی مردم کردستان بردارد.

ماموستا آشتی مسئولیت دولت در حمایت از استان کردستان را یادآور شد و تصریح کرد: باید آموزش زبان کُردی در مدارس آغاز شود تا کودکان علاوه بر زبان فارسی زبان مادری را هم فرا بگیرند.

برگزیدگان اختتامیه جشنواره جایزه قلم هژار

براساس رای هیات داوران، در بخش رمان، “که‌وتنی ئاسمانه‌کان” (سقوط آسمان‌ها) اثر جبار جمال غریب از اربیل عراق، در بخش تاریخ، “بووژانه‌وی کورد” (ظهور کرد) اثر اسماعیل شمس، در فلسفه، “کوی به‌رهه‌مه‌کان” (کوچه آثار) محمد کمال از استرالیا، در نقد ادبی و سبک شناسی، کتاب “ته‌شه‌یین نه زمی”(انفجار نظمی) اثر عبدالرحمن ئاداک، در بخش فرهنگ عمومی، “فه‌رهه‌نگی زاره‌کی موکریان” (فرهنگ لغت موکریانی)  اثر صلاح الدین پایانیانی از مهاباد و در بخش مردم شناسی، کتاب “فرهنگ قومی شهرها و روستاهای خراسان شمالی” اثر علی رحمتی از بجنورد برگزیده شدند.

به برگزیدگان علاوه بر تندیس جایزه قلم هه‌ژار ، ۲ میلیارد ریال هم به صورت نقدی اهدا شد.

همچنین در این مراسم، به ۳۲ اثر شایسته تقدیر هم تندیس و هر کدام ۲۵۰ میلیون ریال جایزه نقدی اهدا شد.

علیرضا خانی ، بهناز دلشاد، سید آرمان حسینی، ابراهیم احمدی، کورش امینی، خسرو سینا، صلاح الدین خدیو، رحیم لقمانی، سعید نجاری ئاسو، علیرضا سپاهی لائین، یونس رضایی،  علی الفتی، رئوف محمودپور، برکن برن و میکائیل رحمانی از جمله افراد شایسته تقدیر بودند.

ایرج مرادی، فخرالدین عامدیان، کیوان آزاد انور، رضا کریم مجاور، ابراهیم شادمان، ذکریا بزدوده، میراد میلان، رونیا چالی، سرگل آرش، بسام مصطفی، زاهد آرمی، لیلا صالحی، شیلان گیلانی، سمیرا زمانی منفرد، فرید صفیاری، یحیی علوی فرد، عبدالله امینی و اسعد زهرابی از دیگر افراد شایسته تقدیر بودند.

خبرنگار تهیه و تنظیم:کویستان عبدالحکیمی